NR 3 -JULI 2022 1 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG PLATFORMVOOR BOUW& INFRA VAN AANNEMERSFEDERATIE NEDERLAND nu ín BouwBelang Project en ondernemer: Nieuwe technieken en materialen Rondetafel Circulair: 'Het gaat niet vanzelf' Uitgelicht: Bereid u voor op de Wkb! BOL-studenten bouwen tiny house Jong en Ondernemend: Ondernemerschap groeit in praktijk
Sanitair Klimaatbeheersing Elektrotechniek Dakbedekking Lood - Koper - Zink Gereedschappen Bouwmaterialen IJzerwaren WWW.VIHAMIJ.NL Een hoog serviceniveau tegen eerlijke prijzen 37 filialen verspreid over heel Nederland Vóór 16:00 besteld de volgende dag geleverd * Vóór 18:00 besteld de volgende dag al af te halen * * bij voorraadsartikelen
3 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG INHOUD BOUW BELANG Coverfoto Aansprekend en eigentijds middelbaar technisch onderwijs dat studenten en docenten motiveert. Hoe kun je dat het beste aanbieden en welke mensen heb je daarvoor nodig? Daar hebben ze bij ROC Friese Poort in Emmeloord goed over nagedacht. Ze geven er levensecht onderwijs. Eén van de tastbare resultaten is een tiny house dat tot stand gekomen is in de projectmatige aanpak van een BOL-structuur. 14 Practice what you preach Het nieuwebedrijfspandvanBiersteker Bouw, Dak- enGeveltechniek in Honselersdijk iseenverregaandeexercitie induurzaambouwen– ineigenregie ontworpen, ontwikkeldengerealiseerd door ditmkb-bouwbedrijf. 10 Eigenzinnigheid en volharding Decirculairebouweconomie. Erwordt veel over gesproken,maarhoezit het met dedaden?Afgaandeopdecirculaireactiviteitenvandedeelnemers aanhet rondetafelgesprekzit hetwel snor.Maarhet kanvolgenshenallemaal beter. 22 Vaste partners in beheer en onderhoud WoonstadRotterdamervaart voordelenvan langdurigsamenwerkenmet vierwijkaannemers. Zij zijndeorenen ogenvandecorporatieen investeren veel indecontactenmet dehuurders. 30 Uitgelicht Wkb Intro en Wkb en verbouw Wkb gedeeltelijk in werking: en nu? Instrumenten Verder in dit nummer 05 Voorwoord Riek Siertsema + colofon 06 Nieuws 09 Fiscale Tips Alfa Accountants 26 Jong en Ondernemend: “Ondernemen leer je niet uit een boekje” 29 Column Joost Haest 36 Column hoofdredacteur Arie Grevers IN DEZE UITGAVE 37 ZOEKEN NAAR CREATIEVE MOGELIJKHEDEN 40 PERSONEEL EN EEN BAAN: DICHTERBIJ DAN JE DENKT 41 BELASTINGDIENST VERSTUURT OVERZICHT CORONASCHULDEN PLATFORMVOOR BOUW& INFRA VAN AANNEMERSFEDERATIE NEDERLAND JAARGANG 14 - NUMMER 3 - JULI 2022 “Wees coulant en compenseer mkb’ers” Kort na zijn benoeming als voorzitter van de European Builders Confederation (EBC), heeft Philip van Nieuwenhuizen een brandbrief aan de leden van de Europese Commissie gestuurd over de enorme prijsstijgingen. Steun en ontzie het mkb! 06
Compacte stofzuigers op accu. Snoerloze perfectie in Systeem. Hallo gezondheid, ook zonder stopcontact. De compacte accustofzuigers CTLC MINI/MIDI houdt van stof en is perfect afgestemd op alle accu-machines. Of het nou gaat om mobiele zaag-, schuur- of boortoepassingen: de compacte uitvoering en het geringe gewicht maken hem tot de perfecte partner voor het dagelijks werk. Zo werk je ook in het accu-systeem stofvrij! Voor het perfecte samenspel tussen accu-gereedschap en stofzuiger zorgt de innovatieve Bluetooth® autostart of de praktische afstandsbediening. Onze accustofzuiger schittert met maximale zuigkracht dankzij 36V-turbine met 2 x 18V-accu’s. Stof behoort tot het verleden. Meer informatie: www.Festool.nl/bouwstofzuiger *Kijk voor meer informatie en de voorwaarden over FinancingPLUS op: www.Festool.nl/financingplus CTLC MINI vanaf €15,- per maand* NIEUW!
Er ligt weer een prachtige uitgave van BouwBelang voor u. Bijzonder trots ben ik op de drie ondernemers uit onze achterban die aan de ‘rondetafel’ met elkaar in gesprek zijn geweest over een duurzame en circulaire bouweconomie. Ze blijken echte voorlopers te zijn die op koers zitten richting een bouwtoekomst die alle bouw- sloop en infra-ondernemers te wachten staat. De veranderingen gaan snel en vinden onafwendbaar plaats. Laat u inspireren door deze pioniers die het roer al hebben omgegooid. Zij zijn ondernemers die vroegtijdig de eerste signalen vanuit de samenleving opvingen en daarop geacteerd hebben. Kortom, een must-read! Ik verheug me nu al op Deel 2 van dit rondetafelgesprek, waarin – naar ik me heb laten vertellen – weer interessante zaken aan de orde zullen komen. Het rondetafelgesprek laat zien dat het gezicht van de bouw in rap tempo verandert. Afval wordt grondstof voor nieuwe materialen. Was het voorheen economisch nog niet echt rendabel om gebruikte producten te reinigen en op te lappen voor hergebruik, door schaarste en prijsstijging van primaire grondstoffen wordt hergebruik plotseling een stuk aantrekkelijker. Transitie en verandering ook als het gaat om energiebronnen. Dat is onder meer te lezen in het verhaal over de gevelbouwer uit Naaldwijk – ook al een mkb’er – die een nieuw gasloos en energieneutraal bedrijfspand voor zichzelf bouwde onder het motto ‘practice what you preach’. Niet minder enthousiast word ik van de manier waarop docenten van ROC Friese Poort in Emmeloord ons mooie vak onderwijzen. Ze hebben daar het BOL-onderwijs na jaren van afwezigheid opnieuw geïntroduceerd. En met succes. In een omgeving die niet onderdoet voor de echte praktijk bouwen ze een tiny house en een informatiepaviljoen. Dat levert een aanstormende generatie bouwmensen op – mannen en vrouwen –waar de bedrijven hun vingers bij aflikken. Opmerkelijk overigens dat ze in die contreien geen enkele moeite hebben leerbedrijven te vinden, ook niet in tijden van recessie. Een voorbeeld voor andere mbo-scholen én voor bouwondernemers in andere delen van ons land. Riek Siertsema, voorzitter Aannemersfederatie Nederland © 2022. Nederlandse HandelsUitgaven. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevens-bestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste geweten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. BouwBelang verschijnt vijf keer per jaar in de maanden februari, april, juli, september en december in een oplage van van 10.000 exemplaren. UITGEVER Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra Nieuweweg 226, 3905 LTVeenendaal Telefoon: (0318) 544 900 E-mail: secretariaat@aannemersfederatie.nl www.aannemersfederatie.nl ONTWIKKELING EN REALISATIE Nederlandse HandelsUitgaven Maagdenburgstraat 22, 7421 ZC Deventer Telefoon: (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl www.handelsuitgaven.nl BLADMANAGEMENT Frank de Groot REDACTIE Arie Grevers (hoofdredacteur) E-mail: arie@bouwbelang.com Frank de Groot Geert Hilferink REDACTIEADRES Nederlandse HandelsUitgaven Postbus 2273, 7420 AG Deventer E-mail: redactie@bouwbelang.com COÖRDINATIE Rielèn van der Hoek FOTOGRAFIE Kees Stuip ILLUSTRATIES Hennie Vaessen VORMGEVING EN PREPRESS RonaldWientjes, Create-by ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Nederlandse HandelsUitgaven Hugo Arends Telefoon: (0570) 861007 E-mail: advertentie@bouwbelang.com ABONNEMENTEN, ADRESWIJZIGINGEN, EN OPZEGGINGEN E-mail: info@bouwbelang.com DRUK Damen Drukkers Postbus 14 4250 DAWerkendam 5 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG COLOFON VOORWOORD PLATFORM VOOR BOUW & INFRA VAN AANNEMERSFEDERATIE NEDERLAND Verandering en transitie
6 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022 Nieuws en achtergronden kunnen, eventueel voorzien van foto (digitaal beeld minimaal 300 dpi), worden gestuurd naar: redactie@bouwbelang.com of naar: Nederlandse HandelsUitgaven, Postbus 2273, 7420 AG Deventer NIEUWS BRANDBRIEF EBC AAN EUROPESE COMMISSIE OVER PRIJSSTIJGINGEN ENERGIE ENMATERIAAL “Wees coulant en compenseer mkb’ers” Kort na zijn benoeming als voorzitter van de European Builders Confederation (EBC), heeft Philip van Nieuwenhuizen een brandbrief aan de leden van de Europese Commissie gestuurd. Met in die brief een dringende oproep om met name het mkb te ondersteunen en te ontzien als het gaat om de gevolgen van de enorme prijsstijgingen voor materialen en energie. Ook voor de beperkte beschikbaarheid van verschillende bouwmaterialen en de gevolgen daarvan vraagt de organisatie dringend aandacht. “We zijn hierover ook in Nederland wel in gesprek met de overheid, maar dat gaat tot nu toe stroperig”, aldus Van Nieuwenhuizen, die tevens bestuurslid van AFNL en voorzitter van MKB INFRA is. Vanuit AFNL was Van Nieuwenhuizen al enige jaren bestuurslid van EBC, de Europese Bouwkoepel. GEEN BUDGET Al snel na de start van het conflict in Oekraïne trokken vertegenwoordigers van mkb bouw- en infrabedrijven gezamenlijk aan de bel in Den Haag. “Het was voor ons al snel duidelijk dat de situatie daar verstrekkende gevolgen zou hebben voor de sector in het algemeen en de mkb-bedrijven in het bijzonder. Net als tijdens de coronacrisis zijn we in gesprek gegaan met de ministeries van Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat. Bij Rijkswaterstaat was de boodschap dat daar ‘geen budget’ beschikbaar gesteld kon worden.” Nadat Van Nieuwenhuizen een brief van het Duitse Bauministerium onder ogen kreeg, kwam het idee om vanuit de EBC ook op Europese schaal steun te zoeken. “In die brief gaf het ministerie publieke opdrachtgevers in Duitsland hele duidelijke en handige richtlijnen hoe ze zich in lopende en nieuwe
Crisismaatregelen: Mkb’ers verdienen voorrang bij betalingen van facturen door overheden en bij toekenning compensatie voor gestegen materiaalprijzen. Eens of oneens. Stuur u mening naar redactie@bouwbelang.com. 7 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG GEZAMENLIJKE BRIEF AFNL-NOA AANNIEUWE COLLEGES ‘Het mkb bouwt aan en in de regio’ In een brief aan alle nieuwe colleges van Burgemeester en Wethouders vragen AFNL en NOA, samenwerkend in de Stichting AFNL-NOA, aandacht voor de rol en positie van mkb-bedrijven in de lokale en regionale samenleving. ‘Mkb-bedrijven zijn de motor van de economie; een onmisbare schakel die zorgt voor leefbaarheid en levendigheid in steden en dorpen’, zo stellen de briefschrijvers. Aan de hand van enkele thema’s en speerpunten benadrukken AFNL en NOA welke toegevoegde waarde samenwerken met mkb-bedrijven in bouw, infra en afbouw gemeenten kan bieden. ‘In een tijd die bol staat van verduurzamen, energie besparen, circulair, gasloos bouwen, klimaatbestendig leven, woningtekort, hergebruik en herinrichten, hopen wij dat u zich realiseert dat het deze mkb-bedrijven zijn die zorgen voor goede isolatie, hoogwaardig voeg- en metselwerk, kwalitatief goed afgewerkte vloeren, muren of daken, adequate wapening en beschoeiing, efficiënt en arbovriendelijk aangelegde straten, fiets- en voetpaden, klimaatbestendige ondergrondse infra, duurzame en milieuverantwoorde verwijdering van asbest en het zoveel mogelijk circulair slopen van gebouwen.’ BEPERKENDE MAATREGELEN HERZIEN Behalve de meerwaarde van samenwerking, vragen AFNL en NOA in de brief ook aandacht voor maatregelen om beperkende maatregelen en procedures te herzien. Ook voor het clusteren van opdrachten, waardoor het mkb mogelijk buitenspel komt te staan, vraagt de stichting aandacht. En op het gebied van verduurzaming, mobiliteit, circulair bouwen en energietransitie doen de briefschrijvers de nieuwe colleges concrete voorstellen aan de hand. Welke dat zijn, leest u op www.bouwbelang.com. bouw- en infraprojecten moesten opstellen richting partners in de keten. Staatssteun die, net als tijdens corona, is toegestaan en ook weer in Frankrijk en Italië wordt geboden.” BIJZONDERE OMSTANDIGHEDEN De EBC roept Europa in de brief op om op korte termijn te komen met een ‘solide, samenhangend en gecoördineerd’ plan om het mkb te ondersteunen. Onder meer met een financiële impuls om de gestegen prijzen te compenseren en zo te zorgen dat bestaande werken afgerond kunnen worden en nieuwe projecten doorgang kunnen vinden. “Misschien wel het belangrijkste wat we vragen is een Europese aanmoediging richting publieke opdrachtgevers in alle lidstaten om voortaan in contracten rekening te houden met bijzondere omstandigheden. Daarbij kun je denken aan clausules over het mogelijk uitstellen van opleverdeadlines en de mogelijkheid om gedurende een project de prijzen aan te passen, als dat door geopolitieke omstandigheden noodzakelijk wordt.” KORTE EN LANGE TERMIJN Andere punten die de EBC in de brief onder de aandacht brengt, zijn bijvoorbeeld het voorrang geven aan betalingen aan mkbbedrijven in bouw en infra door publieke opdrachtgevers, ook als het gaat om compensatie voor de gestegen materiaalprijzen. Daarnaast roept het EBC op tot het aanmoedigen van lidstaten om btw-tarieven te verlagen om daarmee de renovatie- en bouwsector in alle landen een impuls te geven, net als het tijdelijk opschorten van EU-handelsbarrières. “We willen met deze brief de urgentie van de problemen voor de mkb-bouw en infra in alle lidstaten aangeven. Daarbij vragen we om maatregelen en ondersteuning op korte termijn, maar ook op lange termijn. We zien met de coronacrisis en de situatie in Oekraïne dat het midden- en kleinbedrijf in dergelijke crisissituaties kwetsbaar is. Daarop moeten we ons ook op Europees niveau beter voorbereiden.”
8 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022 SENAAT GEEFT SNEL NA TWEEDE KAMER EVENEENS GROEN LICHT Ook Eerste Kamer akkoord met halvering betalingstermijn Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra is blij dat de Eerste Kamer, snel na de Tweede Kamer, het wetsvoorstel heeft aangenomen om de maximale betaaltermijn voor het grootbedrijf aan het mkb te verkorten van 60 naar 30 dagen. Hiermee wordt voor een belangrijk deel een halt toegeroepen aan de voorfinanciering door, en het beslag op de liquide middelen van het mkb. De Aannemersfederatie hoopt dat Kabinet en Kamerleden ook willen kijken naar het beperken van het oprekken van factuurtermijnen door overheidsopdrachtgevers, die eveneens leiden tot oprekking van betalingstermijnen. Het duurt soms weken of maanden voordat de aannemer de eerste factuur mag indienen en nog langer voordat deze worden goedgekeurd en betaald. Dit, terwijl het werk al gaande is en mkb-aannemers dus als een soort kredietverstrekker worden ingezet met onverantwoorde liquiditeitsrisico’s van dien. SUCCESVOLLE PILOTS Vanuit MKB INFRA (de mkb-aannemers in de infrasector, aangesloten bij AFNL), hebben inmiddels diverse pilots met overheidsopdrachtgevers tot positieve resultaten voor zowel opdrachtnemers als opdrachtgevers geleid. De systematiek die bij deze pilots met facturering op basis van planning is gebruikt, kan met wat ondersteuning vanuit de overheid zo worden uitgerold naar andere overheidsopdrachtgevers. EVALUATIE ACM Benieuwd is de Aannemersfederatie naar de evaluatie van het Meldpunt achterstallige betalingen van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), waar mkb-ondernemers te late betalingen anoniem kunnen melden. Hopelijk wordt bij de evaluatie ook gekeken naar de systematiek van de renteboete, die in de praktijk van het mkb een lastige is. Voor een mkb-bedrijf dat zijn opdrachtgever zelf de renteboete moet opleggen, is het de vraag of dit werkt. Dit heeft namelijk direct invloed op de relatie opdrachtgever – opdrachtnemer. MKB IN PROBLEMEN Uit herhaalde onderzoek van de AFNL blijkt steeds weer dat mkb-aannemers lang moeten wachten op betalingen en betaaltermijnen vaak eenzijdig worden opgerekt naar 60 dagen of langer. Bij mkb-ondernemers ontstaat hierdoor een tekort aan werkkapitaal, waardoor zij in financiële problemen kunnen raken. Het CBS berekende vorig jaar al dat voor het gehele mkb een financieringsgat was ontstaan van 55 miljard euro ten nadele van het mkb. Dit probleem wordt opgelost door ‘gewoon’ op tijd te betalen en op tijd facturen te mogen indienen. Met het aannemen van het vierde wetsvoorstel beperking betaaltermijnen, is in ieder geval een grote stap gezet om betaaltermijnen te bekorten. Nú de factuurtermijnen nog.
GERRALD HEIJNEN is directeur en belastingadviseur bij Alfa Accountants en Adviseurs in Barneveld Op vrijdag 20 mei is de eerste Voorjaarsnota van dit kabinet verschenen. De Voorjaarsnota geeft een tussentijds overzicht van het lopende begrotingsjaar. De eerste paar maanden van het nieuwe jaar zijn roerig begonnen. We hebben de nasleep van de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne die volop invloed hebben op onze economie. Stijgende energieprijzen, grondstoffen waar moeilijk aan te komen is, we herkennen het allemaal. Daarnaast heeft het kabinet een ambitieuze investeringsagenda waar ook veel geld voor nodig is. In de Voorjaarsnota wordt een aantal maatregelen aangekondigd waarmee het kabinet extra geld in het laadje wil krijgen. Een aantal van deze maatregelen zal u als ondernemer gaan treffen. De eerste grote wijziging die is aangekondigd is dat het tariefopstapje in de vennootschapsbelasting weer verlaagd zal worden naar € 200.000,-. Deze was eerst € 200.000,-, werd in 2021 verhoogd naar € 245.000,- en werd in 2022 verder verhoogd naar € 395.000,-. Deze zal dus nu weer worden verlaagd naar € 200.000,-. Een ondernemer die een resultaat heeft van meer dan € 395.000,- zal hier door € 21.060,- meer aan vennootschapsbelasting gaan betalen. In een voorgaande column heb ik al eens aangegeven dat het kan lonen om de ondernemersactiviteiten over verschillende vennootschappen te spreiden. Ook nu het tarief opstapje wordt verkleind blijft het lonen om ondernemersactiviteiten in verschillende vennootschappen onder te brengen. U zal echter wel met meerdere vennootschappen moeten gaan werken. De vraag zal dan zijn of dit ook haalbaar is en of de activiteiten ook te splitsen zijn. Een andere maatregel die ondernemers, die vanuit een rechtspersoon ondernemen, gaan merken is de verhoging van het tarief op inkomsten uit aanmerkelijk belang. Denk hierbij aan dividend wat naar privé wordt uitgekeerd of de verkoop van aandelen van een BV waarin u een direct aanmerkelijk belang heeft. Dit tarief is nu 26,9%. Er komt nu echter een twee tarievenstelsel: 26% voor de eerste € 67.000,- en 29,5% voor het meerdere. Het mooie van de maatregel is dat je deze kunt benutten door ieder jaar een kleinere dividenduitkering te doen dan ineens een hele grote. Dat zal ook met name de reden zijn dat deze heffing wordt ingevoerd. Namelijk het aantrekkelijk maken om eerder dividend uit te gaan keren. Overige maatregelen Naast deze twee maatregelen is er nog een heel scala aan maatregelen dat zal worden ingevoerd. Die zal ik niet verder toelichten, maar ik wil ze wel benoemen: • Verhoging van de overdrachtsbelasting van 9% naar 10,1%. • Verkleinen van de doelmatigheidsmarge bij de gebruikelijk loonregelingen. • Afschaffing van de fiscale oudedagsreserve. Laten we als Nederland zuinig zijn op onze ondernemers en hen ook zien als het paard dat de kar moet trekken en niet als een koe die je zonder ophouden kunt melken. Het paard dat de kar moet trekken FISCALE TIPS 9 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG NIEUWS Meer bezwaren tegen bouwplannen bij Raad van State ■ Steeds meer burgers verzetten zich via de Raad van State tegen grootschalige bouwplannen. In combinatie met personeelstekort bij het hoogste rechtsorgaan van ons land, zorgt de toename van het aantal protesten ervoor dat dergelijke plannen langer dan gewenst bij de rechters blijven liggen. Hierdoor kunnen bouwprojecten vertraging oplopen. Het aantal bezwaren bij de Omgevingskamer, waar bouwen onder valt, steeg in 2021 naar ruim 2.300 zaken. In 2020 werden daar ruim 1.800 bezwarenprocedures ingediend. Volgens een woordvoerder van de Raad van State neemt vooral het aantal complexe zaken toe. Het gaat daarbij vooral om de protesten tegen grote projecten zoals de bouw van woningen of windparken. TEKORT AAN GRIFFIERS Dergelijke zaken vragen veel voorbereiding van de Raad van State, maar de Raad van State kampt met een tekort aan griffiers die dit moeten oppakken. Net als andere organisaties heeft ook de Raad van State volgens de woordvoerder last van de krapte op de arbeidsmarkt. Doet de Raad van State deze kwesties normaal gesproken binnen een jaar af, inmiddels duren vooral de complexe procedures langer dan een jaar. Dat baart de Raad van State zorgen omdat er, zolang er geen definitieve uitspraak van de Raad van State is, niet gebouwd mag worden. Iedere burger heeft het recht bezwaar aan te tekenen tegen bouwplannen. Maar in Nederland lijkt bezwaar maken een nationale hobby geworden. Graag wat minder bezwaren en meer begrip voor het woningentekort. Eens of oneens. Stuur umening naar redactie@bouwbelang.com.
OP GANG BRENGEN DUURZAME EN CIRCULAIRE BOUWECONOMIE VERGT EIGENZINNIGHEID EN VOLHARDING Tekst: Arie Grevers - Foto's: Kees Stuip ‘Het gaat allemaal niet vanzelf’ Hilco Broekman, Derkjan Hooijer en Gaby Foekens praten in het circulaire kantoorpand van familiebedrijf Hooijer over een circulaire en duurzame bouweconomie. 10 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022
RONDETAFELGESPREK Ze hebben alle drie een ruime ervaring met circulair en duurzaam bouwen en slopen en kunnen uit hun dagelijkse praktijk mooie voorbeelden geven. Sloper Gaby Foekens, bouwer Hilco Broekman en sloper en inframan Derkjan Hooijer. De benaderingswijze loopt uiteen, maar de koers van de inspanning is dezelfde: uit overtuiging werken aan circulariteit en duurzaamheid. Dat is de toekomst, vinden de deelnemers aan deel één van dit rondetafelgesprek. De circulaire bouweconomie. Er wordt veel over gesproken, maar hoe zit het met de daden? Afgaande op de circulaire activiteiten van de deelnemers aan dit rondetafelgesprek zit het wel snor. Maar het kan volgens hen allemaal beter en ze zien om hen heen inderdaad veel geschreeuwmaar weinig wol. Veel windowdressing, maar weinig effectieve resultaten. Intussen houden zij vast aan de ingeslagen circulaire en duurzame weg. Ieder op zijn eigen manier. De circulaire bouweconomie. Er wordt veel over gesproken, maar hoe zit het met de daden? Afgaande op de circulaire activiteiten van de deelnemers aan dit rondetafelgesprek zit het wel snor. Maar het kan volgens hen allemaal beter en ze zien om hen heen inderdaad veel geschreeuw maar weinig wol. Veel windowdressing, maar weinig effectieve resultaten. Intussen houden zij vast aan de ingeslagen circulaire en duurzame weg. Ieder op zijn eigen manier. Gaby Foekens is directeur van familieonderneming de Foekens Groep, 25 vaste medewerkers en dagelijks – afhankelijk van de drukte – nog eens 20 tot 50 mensen in de flexibele schil. Het bedrijf werkt in heel Nederland en maakt op verzoek van de opdrachtgever ook uitstapjes naar België en Duitsland. Maar de hoofdmoot van het werk is te vinden in de grote steden van de Randstad, met name Amsterdam. Gaby: “Onze Sloopcombinatie biedt een breed pakket aan diensten aan, alle soorten sloopwerken, asbest- en grondsanering en we hebben ook een schoonmaakbedrijf. Als we slopen streven we naar een optimale upcyling. Er is helaas nog altijd geen goed georganiseerde logistiek rond de circulaire verwerking van sloopmaterialen. Dus doen we dat zoveel mogelijk zelf. We zoeken afzet bij organisaties voor goede doelen. Ook particulieren behoren tot de afnemers. Af en toe hergebruikt de opdrachtgever voor wie we slopen de producten weer bij nieuwbouw. Maar dat is uitzondering. We zijn gestart met de Verificatieregeling Circulair Sloopproject, een initiatief van Veras, onze branchevereniging. Daar zit een bewijslast aan vast. Je maakt een oogstrapportage waarin je precies vastlegt wat er vrijkomt en waar het naartoe gaat. We beschouwen dat vooralsnog als een service die we aanbieden. Dan zie je overigens wel dat opdrachtgevers daar goede sier mee maken zonder er iets voor te hebben gedaan. Ze zijn er dan toch wel trots op. Wij zien dat als een eerste stap in de goede richting. Misschien nemen ze een volgende keer zelf het initiatief en wordt de Verificatieregeling en de Beoordelingsrichtlijn SVMS-007 voor veilig en milieukundig slopen standaard opgenomen in de bestekken.” Hilco Broekman leidt bouwbedrijf Broekman in Nijensleek (Drenthe). Het bedrijf renoveert en bouwt woningen met ongeveer 25 mensen in vast dienstverband. Al ruim twintig jaar speelt duurzaamheid een rol in het Rondetafel circulariteit Deel 1 Het BouwBelang rondetafelgesprek over de circulaire bouweconomie was buitengewoon boeiend. De drie deelnemers brachten tal van inzichten naar voren die voor velen nieuw zullen zijn, maar die in de toekomst een sleutelrol zullen spelen het bouwgrondstoffen beleid. Te veel inzichten om in één artikel aan de orde te laten komen en te belangrijk om niet te noemen. Daarom is de inhoud verdeeld over twee afleveringen. In de volgende BouwBelang Deel 2. 11 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG
bouwkundig aannemer. We werken doorgaans in bouwteamverband voor een vaste opdrachtgever. Datzelfde bouwteam komen we bij een volgende klus van de betreffende opdrachtgever weer tegen. Dat geldt voor vrijwel al onze opdrachtgevers.” Derkjan Hooijer staat aan het roer van een multidisciplinair familiebedrijf dat volgens hem alles doet behalve bouwen. Dat wil zeggen: asbestverwijdering, bodemsanering, sloopwerk, ontwerp en aanleg van groen&infra en de inname van groenafval om er shreds van te maken. Dat doet hij met tachtig medewerkers in vaste dienst en nog eens ongeveer zeventig in de flexibele schil. Vijf jaar geleden heeft het bedrijf 9,5 hectare grond inclusief enorme fabriekshallen van een voormalige steenfabriek in Doorwerth overgenomen. Daar draaien nu machines die het groenafval bewerken en in de hallen liggen materialen gewonnen uit sloop zoals balken en planken die medewerkers ter plekke spijkervrij maken. En verder onder meer systeemplafonds die hersteld en opnieuw gespoten worden. De omzetverhouding is gelijkelijk verdeeld over sloop/asbestsanering, wegenbouw en verwerking biomassa. Derkjan: “Op dit moment maken we nog shreds voor verbranding in energiecentrales. Maar we werken hard aan een andere oplossing. In samenwerking met onder meer studenten proberen we er een plaatmateriaal van te maken met behulp van schimmels. Om even aan te haken op dat verhaal van Hilco over het ontbreken van een KOMO-certificaat. Neem die plafondplaten. We spuiten de platen opnieuw. Wat zeggen fabrikanten van plafondplaten dan? ‘Met die dicht gespoten platen kun je de akoestiek niet meer garanderen.’ Het is een spelletje om onze circulaire platen in een bepaald daglicht te plaatsen. Natuurlijk zijn onze platen niet geschikt om in een concertzaal te hangen, maar er zijn zoveel andere toepassingen denkbaar, waarin ze prima voldoen. In de betonketen zie je eenzelfde soort tegenwerking. We hebben onlangs een pand handmatig tot op het betonnen casco gesloopt Schoner kun je het niet ondernemersbewustzijn van Hilco. Maar de echte omslag kwam toen het bedrijf de gelegenheid kreeg een duurzaam woonconcept te ontwikkelen op de terreinen van de Stichting Maatschappij van Weldadigheid in Frederiksoord en Wilhelminaoord. Hilco:“Samen met de installateur, een vaste partner, hebben we een concept ontwikkeld voor de woning, waarvan het ontwerp geënt is op de woning die de stichting ruim twee eeuwen geleden aanbood aan ‘verpauperde landgenoten’. Dat zijn krapbemeten woningen. Een reden voor ons om te zoeken naar een isolatiemateriaal dat heel dun is en dat toch aan de eisen voldoet. Dat is SuperQuilt geworden van het Britse YBS, een zeer dun, meerlaags isolatiemateriaal. Hierdoor hebben we de dikte van de buitenwanden heel laag kunnen houden, waardoor we konden winnen op binnenruimte. Een KOMO-productcertificaat zat er niet op. Maar we hebben met eigen testen de vergunningverstrekker kunnen overtuigen van de deugdelijkheid van SuperQuilt. Aansluitend hebben we gemonitord of onze woning ook inderdaad functioneert als we berekend hadden. Gewoon zelf het heft in handen nemen en de koers volgen die je voor goed en belangrijk houdt. Dat doen we ook richting onze klanten. We hebben een nul-op-de-meter houtskeletbouw woning ontwikkeld met een zeer lage CO2-voetafdruk. Dus een woning samengesteld uit producten die weinig energie kosten en bijna geen afval opleveren. Het betekent onder meer zo min mogelijk beton en baksteen. Dat is wat we klanten aanbieden. Als je een luxe keuken belangrijker vindt, dan die zaken, dan moet je je woning door een ander laten bouwen. We vinden in een cirkel met een straal van vijftig kilometer rond Nijensleek overigens voldoende klanten die er net zo over denken als wij. En dat aantal neemt toe.” Gaby: “Wij kunnen niet zeggen: je kunt alleen bij ons terecht als je normaal betaalt voor sloopwerk onder de eisen van de verificatieregeling. Dan zitten we zonder werk en er komt geen schot in circulair slopen. Maar dat is ook niet goed te vergelijken met het werk van een Gaby Foekens: “Om de ‘circulair cirkel rond te krijgen’, heb je alle partijen in de keten nodig.” Hilco Broekman: “Als je een luxe keuken belangrijker vindt, dan een woning met een minimale CO2-voetafdruk, dan moet je niet bij ons zijn.” 12 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022
RONDETAFELGESPREK krijgen. De vervuiling van het betongranulaat dat je daaruit verkrijgt, is te verwaarlozen. Maar we konden er geen afzet voor vinden bij de meeste betonfabrieken. Dat komt doordat ze allemaal een aandeel hebben in zand en grindgroeves. Het is niet in hun belang ons granulaat in te zetten. Gelukkig hebben we een onafhankelijke leverancier gevonden en die was er maar wat blij mee. Het scheelt heel veel grind en zand. Zo zie je dat belangen contraproductief werken en een voortgang van de circulaire bouweconomie in de weg zitten.” Gaby: “Wij ervaren ook dat je er achteraan moet om circulaire doelen te realiseren. Het gaat niet vanzelf. Op dit moment werken we intensief samen met Dura Vermeer. De aannemer wil meer circulair bouwen om de afvalstromen te verminderen. Hoe wij dat zouden aanpakken? Zo’n vraag is een geschenk uit de hemel. Ik kom wel eens bij de bedrijven die onze gesorteerde sloopresten afhalen en vraag dan wat zij ermee doen. Dan blijkt vaak dat ze geen mogelijkheid zien de fracties af te zetten. Daar ligt een belangrijke sleutel en dat geven we ook aan bij Dura Vermeer. Wij zien graag dat grote aannemers naar hun toeleveranciers gaan en eisen dat ze hun afval terugnemen en weer opnemen in hun productieproces. Het heeft meer impact dat zij daarin het voortouw nemen – als sloper hebben we niet zoveel invloed. Het gaat namelijk allemaal niet vanzelf. Om de cirkel rond te krijgen, heb je alle partijen in de keten nodig. Door zo’n vraag van een grote aannemer, merk je dan toch dat de geesten rijp beginnen te worden. En dan willen we graag een extra inspanning leveren om een slinger aan het vliegwiel te geven dat uiteindelijke moet leiden tot upcycling van bouwresten. We doen dat omdat we dat belangrijk vinden. Als de cirkel rond is, kunnen wij ook eisen gaan stellen aan de bedrijven die ons afval afnemen.” Derkjan: “Zulke opdrachtgevers behoren nog altijd tot de uitzonderingen. Ik ontvang wel eens een belletje van opdrachtgevers. Ze hebben een prachtig plan ontwikkeld en dan krijgen ze plotseling het idee om iets circulairs te gaan doen. Zo’n etiket op hun gebouw doet het namelijk wel goed in deze tijd. Ze sturen dan een lijstje van bouwmaterialen die ze nodig hebben. Dan moet ik toch uitleggen dat het zo niet werkt. Wil je circulair bouwen, dan begin je met een globale inventaris van wat je aan bouwmaterialen voorhanden hebt. Op basis daarvan maak je een voorlopig ontwerp. Dat ontwerp kan tijdens het bouwproces nog aangepast worden. Het ontwerp is pas definitief als het gebouw klaar is. Zo zijn we ook te werk gegaan met ons kantoor. Voorwaarde is wel dat de mensen van de welstandscommissie begrijpen waar we mee bezig zijn.” Hilco: “We hebben nu een woning gebouwd waar we de bakstenen droog stapelen in plaatst van metselen. Als het gebouw ooit gesloopt moet worden kun je de stenen zonder hoge kosten weer als nieuw inzetten. Op die manier zijn we telkens op zoek naar vernieuwingen. Zo doen we nu testen met vlas en cellulose als isolatiemateriaal. Voor ons is het essentieel dat we samenwerken met een architect die op hetzelfde spoor zit. We hebben nu een opdrachtgever die een ligboxenstal sloopt. Daar mag een woning voor in de plaats komen. Samen met de architect maken we een inventarisatie van de voorhanden bouwmaterialen. Wat kunnen we gebruiken en wat niet? Dat heeft er onder meer toe geleid, dat we de standaard spanten van die stallen toepassen.” (in een volgende uitgave van BouwBelang Deel 2 van dit rondetafelgesprek.) Stelling: Wie geen oog heeft voor een doordacht circulaire bouweconomie doet zijn werk met de rug naar de toekomst. Eens of oneens. Stuur u mening naar redactie@bouwbelang.com. Derkjan Hooijer: “Wil je circulair bouwen, dan begin je met een globale inventaris van wat je aan bouwmaterialen voorhanden hebt. Op basis daarvan maak je een voorlopig ontwerp.” “Belangen frustreren de voortgang van een circulaire bouweconomie” MKB-aannemers lopen voorop bij circulair bouwen! 13 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG
Het nieuwe bedrijfspand van Biersteker Bouw, Dak- en Geveltechniek in Honselersdijk is een verregaande exercitie in duurzaam bouwen – in eigen regie ontworpen, ontwikkeld en gerealiseerd door een MKB-bouwbedrijf. Innovatieve technieken en producten dragen in het energieneutrale kantoorpand bij aan een gezonde werkplek voor de 50 werknemers van het MKB-bouwbedrijf én aan een beter milieu. De nieuwbouw weerspiegelt één op één de ondernemersvisie van directeur Giel Biersteker: “De bouw moet verduurzamen. En die duurzaamheid begint bij jezelf." Tekst: Hans Fuchs - Foto's: Kees Stuip en Biersteker "Practice what you preach." Giel Biersteker op z’n Cruyffiaans: “De ontwikkelingen gaan steeds sneller, maar vooruit is niet altijd rechtdoor." 14 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022
PROJECT EN ONDERNEMER Familiebedrijf Biersteker Bouw, Dak- en Geveltechniek in Honselersdijk is een familiebedrijf dat in 1997 werd opgericht door Giel Biersteker – na een vliegende start als zzp'er in 1993. Het huidige bedrijf is op vijf gebieden actief: gevel en dak, nieuwbouw en renovatie, asbestsanering en duurzame installatietechniek, en service- en onderhoud. Dat laatste doet Biersteker voor klanten als BP, Ikea en Flora. Daarnaast ontwerp en verkoopthet bedrijf bedrijfsruimtes voor de internationale tuinbouw. Circulair bouwen, biobased, remontabel; nog niet zo lang geleden was het allemaal het exclusieve domein van frontrunners, pioniers die hun nek uitstaken met gewaagde pilots om de grenzen van de duurzaamheid in de bouw te verkennen. Een paar bekende voorbeelden: Circl, Green House, de tijdelijke rechtbank van Amsterdam, het Hof van Cartesius. Inmiddels verzet ook het MKB-bouw bakens als het gaat om duurzaam bouwen. Dat demonstreert het nieuwe kantoorgebouw van Biersteker Bouw, Dak- en Geveltechniek. Directeur Giel Biersteker liet in Honselersdijk een gasloos en energieneutraal kantoorpand bouwen dat op tal van fronten stappen zet op het gebied van biobased, C2C en demontabel bouwen. Een slimme mix van milieuvriendelijke technieken en producten maakt dat de medewerkers van het bedrijf verblijven in een gebouw waarin het niet alleen aangenaam toeven is, maar dat ook bijdraagt aan het sluiten van kringlopen en ook nog eens actief meewerkt aan het zuiveren van de buitenlucht. SLIMME ZONWERING EN SPORTSCHOOL AAN HUIS Waarom zoveel aandacht voor duurzaamheid bij de bouw van je eigen bedrijfspand? Voor Giel Biersteker heeft dat twee kanten: "De bouw moet verduurzamen. Vanaf volgend jaar geldt voor onze branche BENG, we zijn op weg naar ENG. De eisen van de overheid sijpelen door naar de bouw; daar kunnen we niet omheen." Daar komt bij: duurzaamheid gaat over welzijn en gezondheid – en dan heb je het over jezelf en je naasten, stelt Biersteker: "Practice what you preach. Duurzaamheid op zichzelf is geen doel. Ik wil meewerken aan een betere wereld – en één aspect daarvan is zorgen voor het welzijn en de gezondheid van de mensen in mijn bedrijf." Dat zette Biersteker in zijn bedrijfspand op de meest uiteenlopende manieren om. De werkomgeving is groen; overal in het pand zijn planten te vinden. Op de ver uitkragende luifels – die zomers de zon buiten houden en zo de koellast verlagen – ligt sedum. Het bedrijf heeft een sportschool aan huis. Giel Biersteker verwijst ook naar de binnenzonwering van Kindo: "Het zonweringssysteem werkt met een softwareprogramma dat de stand van de zon koppelt aan de locatie en oriëntering van onze ramen en via sensoren in het raam registreert of de zon Overal in het nieuwe kantoorpand van Biersteker dicteerde duurzaamheid de keuzes voor materialen en installaties. 15 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG
schijnt of niet. Zo hebben we hier nooit storend zonlicht op de schermen van onze computers." HOOGWERKERS MET LITHIUMACCU'S Overal in het kantoorpand dicteerde duurzaamheid de keuzes voor materialen en installaties. Op het dak heeft de nieuwbouw meer dan 480 zonnepanelen van SolarNRG. Een extra slag maakte Biersteker door die PV-panelen te monteren op een in-en-in witte bitumen dakbedekking. Die folie – biobased en C2C – zorgt voor minder warmteaccumulatie op het platte dak en dat verbetert het rendement van de panelen. Biersteker oogst op die manier 150.000 kilowattuur per jaar. Terugverdientijd van de investering: 3 jaar. Aan de goed geïsoleerde gevels monteerde Biersteker panelen voorzien van een titaniumdioxide coating met luchtzuiverende eigenschappen. Tripelglas zorgt aan de gevels voor een hoge isolatiewaarde en een uitstekende geluidsisolatie – goed voor een lagere energierekening en stillere werkplekken. Op de hoeken is dat tripelglas ook nog eens gebogen, puur voor de esthetiek. En ook het bouwen zelf gebeurde in Honselersdijk duurzaam. Het hijswerk liet Giel Biersteker uitvoeren door Hoogwerkt, een hijsspecialist die uitsluitend gebruik maakt van elektrisch aangedreven hoogwerkers en ander bouwplaatsmaterieel met lithiumaccu's in plaats van verbrandingsmotoren. PRAKTISCHE DUURZAAMHEID Duurzaamheid praktisch maken, zo typeert Biersteker zijn houding: "Dat wil zeggen: altijd goed kijken naar de opgave. Wat is praktisch voor de specifiek situatie, wat is bruikbaar? Voor de uitschrijving van ons pand hebben we technisch omschreven wat we wilden, maar we schreven geen systemen voor. Zo wilden we inventiviteit genereren, nieuwe jonge bedrijven een kans geven, zeker het MKB. Ik ben altijd op zoek naar betere producten en betere methodes. Slim en goed ondernemen is vooruitkijken, omzien naar nieuwe technieken en materialen. Het internet is een goede manier om je daarover te informeren. Tegelijkertijd is ons bedrijfspand een showroom voor de klanten. Ik laat ze zien wat mogelijk is in de markt. " Die pragmatische grondhouding bezorgde Bierstekers bedrijf vorig jaar de MKB Westport Notarissen Ondernemersprijs 2021 voor de meest vooruitstrevende ondernemer op gebied van duurzaamheid. Biersteker: "De prijs kregen we voor de manier waarop we duurzaamheid omzetten in de praktijk, maar ook voor ons MVO-beleid - van de aandacht voor het welzijn van onze mede- "Slim ondernemen is omzien naar nieuwe technieken en materialen." Nog enkele fraaie projecten die voorzien zijn van ‘Biersteker-gevels en -wanden’. 16 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022
PROJECT EN ONDERNEMER werkers tot aan de betrokkenheid bij goede doelen en lokale sportverenigingen." GRIJSWATER IN PLAATS VAN DRINKWATER Giel Biersteker liet in het nieuwe bedrijfspand ook een geavanceerd grijswatersysteem installeren. Dat gebruikt opgevangen regenwater voor het spoelen van de toiletten. Kleine kanttekening: de terugverdientijd is een geschatte dertig jaar. Biersteker: "Als ik alleen naar het geld zou kijken... Drinkwater gebruiken om het toilet te spoelen, vind ik waanzin. Ons gebouw vangt hemelwater op, dat we vervolgens opslaan. Met dat water spoelen we de toiletten en het voorziet het groen in en aan ons pand van water. Warm tapwater wordt in ons pand bereid met elektrische doorstroomverwarmers. Wij hebben dus geen buffer van warm water, maar werken met warm water op afroep. Zo verbruiken we niet alleen veel minder water, ons gebouw helpt als 'retentievat' ook nog eens mee aan het verminderen van wateroverlast, wat in deze regio een thema is. Zo bezien is ons grijswatersysteem een verstandige investering." BOUWEN MET OOG VOOR DE TOEKOMST Duurzaamheid begint bij slimmer werken, stelt Biersteker, en verwijst naar de afvalstromen in de bouw. De bouw is altijd nog kampioen als het gaat om afval produceren, alle recycling ten spijt. Biersteker: "Al die verpakkingen en folies, al dat restmateriaal; daar zijn oplossingen voor te bedenken. In het hergebruik van pallets is een grote slag te maken. Wij hebben met leveranciers afgesproken dat ze restmaterialen en pallets terugnemen voor hergebruik. Dat kostte wat overredingskracht, maar nu doen we dat gezamenlijk zo – en het levert deze leveranciers ook geld op." De sector als geheel kan slimmer, aldus Biersteker: "De bouwbranche werkt voor het overgrote deel nog hetzelfde als veertig, vijftig jaar geleden. We kunnen veel meer prefabben, andere materialen inzetten, demontabel bouwen. Als wij voor een klant een loods bouwen, komt het steeds vaker voor dat we die 'op de toekomst' bouwen - met mogelijkheden voor groei. Bijvoorbeeld door de constructie iets zwaarder uit te voeren, zodat een gebouw in een later stadium probleemloos kan worden opgetopt, als alternatief voor nieuwbouw." Biersteker Bouw ontwikkelt momenteel ook energieneutrale, gasloze prefab woningen, bestaand uit twee modules van 50 vierkante meter elk – 'voor een betaalbare prijs', onderstreept Biersteker: "Dit jaar komt er een proefwoning, volgend jaar bouwen we met dit systeem 36 woningen." Bij die hands on mentaliteit ten aanzien van duurzaamheid, ziet Biersteker bij het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad nog wel een paar drempels: "Alles van het gas af lijkt me problematisch bij de bestaande bouw, alle technische mogelijkheden ten spijt. De ontwikkelingen gaan steeds sneller, maar vooruit is niet altijd rechtdoor." 17 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG
Tekst: Arie Grevers - Foto's: Kees Stuip BOL-STUDENTEN REALISEREN EEN BIOBASED TINY HOUSE Levensecht onderwijs Aansprekend en eigentijds middelbaar technisch onderwijs dat studenten en docenten motiveert. Hoe kun je dat het beste aanbieden en welke mensen heb je daarvoor nodig? Daar hebben ze bij ROC Friese Poort in Emmeloord goed over nagedacht. Eén van de tastbare resultaten is een tiny house dat tot stand gekomen is in de projectmatige aanpak van een BOLstructuur. Jaren geleden, nog voordat de huidige opleidingsmanager Techniek en IT Rob Beekmans was aangesteld, heeft de ROC Friese Poort in Emmeloord besloten te stoppen met de Beroeps Opleidende Leerweg Opleiding Bouw en alleen nog maar de Beroeps Begeleidende Leerweg Opleiding Bouw aan te bieden. Rob: “Ik weet niet precies waarom er destijds gestopt is met de BOL. Kan zijn dat het financiële aspect een rol heeft gespeeld. Een bbl’er krijgt doorgaans een redelijke vergoeding van het bedrijf waar hij werkt, de bol’er niet. De overwegingen doen er eigenlijk niet zo toe. Vanuit de docenten kwam een helder signaal: we willen de BOL terug! En dat hebben we geregeld.” Een van die docenten is Wieta Poelstra. Zij is docent Bouwen Wonen en Interieur (BWI) en zij heeft goede argumenten bij de herinvoering van de BOL op de Friese Poort. “Als de leerlingen van het hiernaast gelegen Vmbo komen – waar ik overigens ook lesgeef – zijn ze zestien jaar oud. Ze kunnen dan al heel wat, daar niet van. Maar vier dagen in de week volop meedraaien op de bouwplaats en dan ook nog de laatste dag naar school is een beetje teveel van het goede voor studenten van die leeftijd. Hun fysiek is daar nog niet helemaal klaar voor. Het team, inclusief docenten en managers, achter de ontwikkeling en bouw van het tiny house. (vlnr) Lucas van Keulen, Hidde Kappert, Rob Beekmans, Nick Boer Rookhuizen, Cilia de Jong, Esther Bols, Jan Visser, Jennifer Ekkel, Rinke Spit, Wieta Poelstra, Yoeri van Eerde en Meinze Poelstra. Voorste rij van links naar rechts: Alex Adhanom, Jacob Nentjes en Jordy van Veldhuijsen. 18 BOUWBELANG | NUMMER 1 - 2022
OPLEIDING EN INNOVATIE Een bol’er is bij ons drie dagen in de week op school en twee dagen bij het bedrijf. In die drie dagen is de ochtend ingeruimd voor theorie en de middag voor praktijk. We zijn in de bol-structuur dus heel goed in staat een stukje theorie direct te koppelen aan de praktijk.” Rob: “De bbl-opleiding blijven we natuurlijk aanbieden. Er is altijd een groep studenten die het liefst de hele dag aan het werk gaat omdat ze niet zo van de schoolbanken houden of graag zo snel mogelijk een centje willen verdienen. Maar we merken dat de belangstelling voor een bol-opleiding toeneemt en dat is volgens mij voor een belangrijk deel te verklaren door de wijze waarop de docenten er invulling aan geven.” IN DE PRIJZEN GEVALLEN Hoe ziet de aanpak van Wieta er dan uit? Is er een groot verschil met hoe het er vroeger aan toeging op de mbo’s? “Wij proberen veel meer dan dat vroeger het geval was, de werkelijkheid na te bootsen, zoals de jongens en meisjes die straks tegenkomen als ze eenmaal een baan hebben. Daarin zijn we overigens niet uniek, dat doen ze ook op andere mbo’s.” Maar er moet toch op zijn minst een bijzondere invalshoek aan de aanpak zitten. Dat is in ieder geval de jury’s opgevallen van de Star Awards, een duurzaamheidsonderscheiding van de ROC Friese Poort, en de LC Awards (Leeuwarder Courant), een prijs voor innovaties van studenten mbo, hbo en Campus Fryslan van de Rijksuniversiteit Groningen. De eerste is glansrijk gewonnen door leerlingen vanWieta en voor de tweede zijn ze alvast genomineerd. Dat komt toch niet allemaal doordat ze het precies zo doen als op de andere mbo’s. Misschien kan Wieta enkele voorbeelden van de aanpak geven? “We werken op dit moment aan een tweetal projecten. Voor Zorggroep Oude en Nieuwe Land bouwen we een informatiestand over levensloopbestendig wonen. De mobiele stand zal van bibliotheek naar bibliotheek reizen om ouderen te informeren hoe ze door kleine ingrepen langer in hun eigen woning kunnen blijven wonen. Het tweede project – en daarvoor hebben we de prijs ontvangen – is een duurzaam, biobased tiny house.” INFOSTAND LEVENSLOOPBESTENDIG WONEN Nabootsing van hoe het er in de werkelijkheid aan toegaat. Dat is – als gezegd – een belangrijk uitgangspunt in de lessen die Wieta verzorgt. En daaronder valt ook de samenwerking met andere disciplines. “Bij de infostand zijn studenten van vier verschillende studierichtingen betrokken: Bouw, Installatie Techniek, Zorg en Welzijn en ten slotte ook ICT, omdat veel van de hulpmiddelen IT-gestuurd zijn, bijvoorbeeld hulp op afstand via slimme software. Eén van de studenten van niveau drie of vier is ook aanwezig bij het overleg met de zorggroep. Overleg met de opdrachtgever komen ze immers ook tegen als ze later een baan hebben. Levensecht onderwijs noemen we dat.” BIOBASED TINY HOUSE Ongeveer twintig meter verwijderd van de plek waar drie studenten de infostand bouwen, verrijst het tiny house. Daar werken nog eens zeven studenten onder supervisie van Wieta en van Meinze Poelstra. Hij is de vader van de docente BWI en is leraar praktijk geworden nadat hij op vijftigjarige leeftijd om een gewrichtsaandoening de activiteiten van zijn bouwbedrijf moest staken. Hij heeft inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, maar als het aan hem ligt, gaat hij door tot zijn vijfentachtigste. Hij is Studenten brengen gevelbekleding aan op tiny house. 19 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG
ling tot minerale wol al snel een airco uit. Wieta: “Dat is kennis waar aannemers op zitten te wachten. Onze studenten zijn graag geziene gasten bij de aannemers in de regio. We hoeven nooit naar opleidingsbedrijven te zoeken. Ze staan bij wijze van spreken in de rij. Wat dat betreft zitten we hier in Emmeloord op een pareltje.” VELE ERKENDE LEERBEDRIJVEN Dat laatste kan coördinator beroepspraktijkvorming, Esther Bols, bevestigen. “We kunnen een beroep doen op 145 bedrijven in de bouw, die allemaal erkend leerbedrijf zijn. Veel van deze bedrijven zijn aangesloten bij de Technische Opleidingen Flevoland (TOF) en de OpleidingsVereniging Genemuiden (OVG). Hierdoor hebben studenten baangarantie voor de duur van de opleiding. Het aantal bedrijven is ruim voldoende om onze bol’ers en bbl’ers onder te brengen. Over onze leerlingen krijg ik bij de bedrijven steevast te horen dat ze kennis inbrengen, waarvan ook de andere medewerkers in de bedrijven nog wat kunnen opsteken. Het sterkt mij in de gedachte dat we vakmensen afleveren die een mindset hebben meegekregen die goed aansluit bij de vragen van vandaag. En dat kunnen onze docenten in hun zak steken.” ONDERWIJSKUNDIGE BEGELEIDING De docenten op hun beurt kunnen een beroep doen op Cilia de Jong. Zij is onderwijskundige bij ROC Friese Poort en praat de docenten bij over de jongste pedagogische inzichten. “Ik ben eigenlijk een soort klankzichtbaar trots op zijn aspirant vakmensen en ook op de bevlogenheid van zijn onderwijzende dochter. “Wat we hier in onze BOL-opleiding doen, is dé manier om jongeren te motiveren. We stoppen zoveel mogelijk nieuwe technieken en materialen in het tiny house die misschien nog geen gemeengoed zijn bij de aannemers, maar waarnaar de klanten steeds vaker zullen vragen. ’s Morgens tijdens de theorielessen leren ze van Wieta bijvoorbeeld dat je 6000 gereden kilometers compenseert door één kubieke meter hout toe te passen . En in ons tiny house verwerken we vier kubieke meter inlands hout. Dat is dus pure milieuwinst.” Een soortgelijke winst levert de toepassing van biobased isolatiemateriaal op. Houtpulp in de spouw spaart in tegenstel20 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2022
OPLEIDING EN INNOVATIE bord in de organisatie als docenten vragen hebben over onderwijskundige vragen. Dat kan gaan over hoe je de stof zo optimaal mogelijk overbrengt. Of als er iets verandert op het gebied van het curriculum en de eindtermen.” BEOORDELING EN EINDTERMEN Hoe staat het overigens met de eindtermen? Hoe wordt er geëxamineerd? Wieta: “Een examen zoals we dat van vroeger kennen, is er niet meer. Bouwen is een teamactiviteit. En dat is ook belangrijk bij de eindbeoordeling. Heeft de student een opbouwende bijdrage geleverd aan het proces? Is zij of hij een teamspeler geweest? Heeft hij of zij laten zien over een zekere vakbekwaamheid te beschikken? Er mag gerust een keer een fout gemaakt worden tijdens het proces, daarvoor zit je op school. Maar die moet dan wel hersteld worden, want het tiny house moet wel voldoen aan de markteisen. Als het af is wordt het immers verkocht en zal bewoond worden. En ten slotte beoordelen we of de student klaar is voor de volgende stap. En dat kan voor een mbo’er een stap naar een beroep betekenen of doorstromen naar het hbo. In beide gevallen streven we ernaar dat die overgang er eentje is zonder knip. Zoals dat ook het geval is van het vmbo naar het mbo. Het hoort een doorlopende leerroute te zijn.” Wat vindt u de meest geëigende manier om in deze tijd jonge mensen op te leiden voor het bouwvak, BOL of BBL? Stuur uw reactie naar arie@bouwbelang.com of reageer via de website www.bouwbelang.com! Jeugdig bravoure De studenten zijn zelf enthousiast over het project. Maar tot op zekere hoogte, want het moet wel cool en chill blijven. Zo betreurt één van hen dat hij niet iets viral-waardigs heeft gezegd toen het journaal op bezoek was. Hij had namelijk gezegd dat hij veel opsteekt van het tinyhouseproject. En daar kun je natuurlijk niet mee aankomen op Instagram. Wat had hij dan wel willen zeggen? Nou, dat hij dit tiny house nooit zelf zou kopen, want hij wil op zijn minst tien kinderen en daarvoor is het onderkomen wat krap bemeten. Maar door de bravoure die past bij de leeftijd, schemert dat ze zich op hun gemak voelen en de BOL-opleiding hen past als een kekke jas. Alex en Jennifer demonstreren informatiestand over levensloopbestendig wonen. Deze maken ze voor Zorggroep Oude en Nieuwe Land. 21 NUMMER 3 - 2022 | BOUWBELANG
www.bouwbelang.comRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=