NR 3 - SEPTEMBER 2023 nu ín BouwBelang Parlementariërs op werkbezoek bij mkb’ers Minister Dijkgraaf: ‘Beter imago voor vakwerk’ Uitgelicht: Gezond werken met arbeidsvriendelijke tools Vmbo’ers leren brug bouwen in Hotspot Mkb’ers werken aan ontwikkeling van harsfalt PLATFORM VOOR BOUW & INFRA
De extra portie kracht voor je armen. Meer informatie: www.Festool.nl NIEUW! Vanaf oktober verkrijgbaar ExoActive EXO 18 Met het ExoActive-exoskelet is inspannend bovenhands werk voortaan eenvoudig. Of het nu gaat om gipsplaten of schilderwerk, om muren of plafonds: De ExoActive geeft je een extra dosis kracht als je armen moe worden en ontlast je nek. Minder fysieke belasting betekent: Meer efficiëntie, meer aandacht voor je kwaliteitswerk en meer plezier in je werk. Het benodigde vermogen kan je binnen enkele seconden op het exoskelet regelen, zodat het gerichte ondersteuning biedt waar het nodig is. De ExoActive is als een rugzak licht en gemakkelijk te dragen en kan bovendien snel op je eigen lichaamslengte ingesteld worden.
3 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG INHOUD BOUW BELANG Coverfoto Net als alle mkb-bedrijven denken ze bij Aannemersbedrijf Damsteegt in Meerkerk na over hoe je in de toekomst voldoende vakbekwame mensen aan het bedrijf kunt binden. Hans Stout is aangesteld om onder meer daaraan te werken. Jongste wapenfeit: die inrichting van een hotspot voor vmbo’ers en mbo’ers. Daar kunnen ze zelf een brug aanleggen. 22 Condities zitten het mkb nog te veel in de weg Voor het eerst in de geschiedenis van de European Builders Confederation werd de algemene jaarvergadering in Nederland gehouden. Daar bleek: de duurzame rol van het mkb is groot, maar wordt beperkt door regelgeving en een gebrek aan financieringsmogelijkheden. 18Mkb’ers aan de slag voor waterschap Voor opdrachtgever het waterschap Noorderzijlvest is de relatie met lokale en regionale mkb-aannemers belangrijk. Projectleider Derk Bijmolt benadrukt dat ook voor grote restauratie- en onderhoudswerken het mkb niet wordt overgeslagen. 25 Geleidelijke overgang van diesel naar elektrisch! Romke de Jong, Tweede Kamerlid voor D66, bracht een bezoek aan ReintenInfra Groep in het Overijsselse Borne. Directeur Herman Reinten: “De overheid wil ons maatregelen opleggen die leiden tot faillissementen van gezonde bedrijven.” 30 Uitgelicht: Arbeidsvriendelijke tools Exoskeletten verlichten bovenhoofds werk Welke stofzuiger kies ik? STOP voorkomt blootstelling aan gevaarlijke stoffen Verder in dit nummer 05 Voorwoord Riek Siertsema + colofon 06 Nieuws 09 Fiscale Tips Alfa Accountants 10 Interview minister Robbert Dijkgraaf 13 Tweede Kamerlid Mustafa Amhaouch bezoekt De Krom 16 Remmits: harsfalt in plaats van asfalt! 29 Column Joost Haest 36 Column hoofdredacteur Arie Grevers IN DEZE UITGAVE 37 ONDERNEMERS ZIEN GRAAG EEN SECTORBREDE OPLEIDING OP VMBO’S 40 VMBO-LEERLINGEN LEREN BRUG BOUWEN OP WERF VAN MKB-BEDRIJF 42 CRISISREGELING PERSONEELSBEHOUD ‘Derde van alle regels onwerkbaar voor mkb’ Keiharde, afrekenbare reductiedoelstellingen zijn noodzakelijk om de aanzwellende regeldruk in te dammen. Dat zeggen VNO-NCW, MKB-Nederland en onder meer de Aannemersfederatie, in reactie op de recent verschenen Voortgangsrapportage regeldruk van het ministerie van EZK. Een derde van alle regels zijn onwerkbaar voor bouwend mkb. 06 PLATFORM VOOR BOUW & INFRA JAARGANG 15 - NUMMER 3 - SEPTEMBER 2023
Coming soon steelblue.com
Weer een BouwBelang bomvol artikelen waarin we stilstaan bij zaken die het mkb-schap op enigerlei wijze schaden dan wel vooruithelpen. Een kleine bloemlezing bij wijze van voorpret. Het begint al direct op de nieuwspagina’s. Een onderzoek van het ministerie van Economische Zaken laat zien dat een derde van alle regels onwerkbaar is voor het mkb. Dat zijn schokkende cijfers, die bevestigen wat de achterban dagelijks aan onbegrijpelijke papierwinkel te verwerken heeft. Voor een zestal branches, waaronder de AFNL is bij ondernemers onderzocht wat de kosten hiervan zijn. Voor de bouwsector komt dit gemiddeld op ruim 130.000 euro per jaar. Daarnaast wordt aangegeven dat de regels langs een mkb-lat gelegd moeten worden. Als een regel onwerkbaar is voor mkb’ers, stel ze dan vrij van zo’n ambtelijke dwaling. Eigenlijk hebben we door toedoen van de AFNL al een prima instrument om te voorkomen dat het zover komt, namelijk de MKB-toets, maar die geldt alleen voor nieuwe wetgeving. Tweede Kamerlid Mustafa Amhaouch was op bezoek bij mkb’er De Krom. Ik ben dan altijd weer trots op onze achterban. Het is geweldig om te zien hoe ze zonder omhaal van woorden hun mkb-punt naar voren weten te brengen. Bijvoorbeeld de wens de wig te verkleinen en alvast te beginnen door overuren vrij te stellen van heffing van premies en inkomstenbelasting. Concreet en snel te realiseren, lijkt me. Een soortgelijk concreet voorstel kreeg parlementariër Romke de Jong mee van infra-ondernemer Herman Reinten. Direct stoppen met regels die gewoon niet uit te voeren zijn. Het ging hier om regels die de CO2-uitstoot moeten beperken, maar dat in feite niet doen. Herman is voorstander van een routekaart die in gezamenlijk overleg tussen marktpartijen en de overheid wordt vastgesteld. Concreet, werkbaar en op de huid van de mogelijkheden in de praktijk. Dat is de aanpak waarbij het uiteindelijke doel, klimaatverbetering, het meest is gebaat. Dat is de insteek van deze ondernemer die landelijk gezien tot de absolute voorlopers behoort als het gaat om groen bedrijfsbeleid. Ten slotte verdient minister Robbert Dijkgraaf een pluim. In het interview dat BouwBelang met hem had, laat hij zien dat hij in de korte periode van zijn ministerschap toch in staat is geweest het beroepsonderwijs te versterken met de juiste maatregelen. Ook zijn oproep aan ouders om trots uit te dragen als hun kinderen het vmbo omarmen, is me uit het hart gegrepen. Riek Siertsema, voorzitter Aannemersfederatie Nederland BB_05-2022.indd 5 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG COLOFON VOORWOORD Trots uitdragen © 2023. Nederlandse HandelsUitgaven. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevens-bestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste geweten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. BouwBelang verschijnt vier keer per jaar in de maanden maart, juni, september en december in een oplage van 10.000 exemplaren. UITGEVER Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra De Smalle Zijde 20A, 3903 LP Veenendaal Telefoon: (0318) 544 900 E-mail: secretariaat@aannemersfederatie.nl www.aannemersfederatie.nl ONTWIKKELING EN REALISATIE Nederlandse HandelsUitgaven Maagdenburgstraat 22, 7421 ZC Deventer Telefoon: (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl www.handelsuitgaven.nl BLADMANAGEMENT Frank de Groot REDACTIE Arie Grevers (hoofdredacteur) E-mail: arie@bouwbelang.com Frank de Groot Geert Hilferink Hans Fuchs REDACTIEADRES Nederlandse HandelsUitgaven Postbus 2273, 7420 AG Deventer E-mail: redactie@bouwbelang.com COÖRDINATIE Rielèn van der Hoek FOTOGRAFIE Kees Stuip ILLUSTRATIES Hennie Vaessen VORMGEVING EN PREPRESS Ronald Wientjes, Create-by ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Nederlandse HandelsUitgaven Hugo Arends Telefoon: (0570) 861007 E-mail: advertentie@bouwbelang.com ABONNEMENTEN, ADRESWIJZIGINGEN, EN OPZEGGINGEN E-mail: info@bouwbelang.com DRUK Damen Drukkers Postbus 14 4250 DA Werkendam PLATFORM VOOR BOUW & INFRA
6 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023 Nieuws en achtergronden kunnen, eventueel voorzien van foto (digitaal beeld minimaal 300 dpi), worden gestuurd naar: redactie@bouwbelang.com of naar: Nederlandse HandelsUitgaven, Postbus 2273, 7420 AG Deventer NIEUWS ■ Keiharde, afrekenbare reductiedoelstellingen zijn noodzakelijk om de aanzwellende regeldruk in te dammen. Dat zeggen VNONCW, MKB-Nederland en betrokken branches*, waaronder de Aannemersfederatie, in reactie op de recent verschenen Voortgangsrapportage regeldruk van het ministerie van EZK. Daaruit blijkt dat bijna een derde van de regels nauwelijks uitvoerbaar is voor ondernemers, aldus de ondernemersorganisaties. Ook blijkt dat in toenemende mate extern advies nodig is om überhaupt aan regelgeving te kunnen voldoen. Dat drijft de toch al gigantische kosten van regeldruk op tot onaanvaardbare proporties. Er komen alleen maar regels bij, ook vanuit Brussel, maar er gaat zelden iets af. Het Adviescollege Toetsing Regeldruk maakte in mei bekend dat de regeldrukkosten alleen al in 2022 met ruim 400 miljoen euro zijn gestegen, terwijl er nog geen 12 miljoen is afgegaan. Onder het vorige kabinet (Rutte III) ging het in totaal om een toename van tenminste 5 miljard euro. MEER RUIMTE ‘Met alle transities die gaande zijn en de investeringen die dat vraagt, hebben ondernemers lucht nodig. Het verminderen van de regeldruk, onder andere door meer uitzonderingen voor het mkb en het schrappen van onwerkbare regels, is een van de makkelijkste en goedkoopste maatregelen die een nieuw kabinet kan nemen om aan hen meer ruimte te geven’, stellen de ondernemersorganisaties. ‘Zelfs de Europese Commissie heeft inmiddels een one in, one outbeleid en een harde reductiedoelstelling om 25 procent van haar rapportageverplichtingen te schrappen. In Nederland is méér nodig.’ COMPLEXITEIT Positief is dat de huidige regeldrukaanpak van het ministerie van EZK al veel steviger is dan onder de twee vorige kabinetten. Veelbelovend is de MKB Indicatorbedrijven-aanpak, waarbij niet alleen de regeldruk is gemeten, maar ook de werkbaarheid van die regels. Uit die aanpak blijkt onder meer dat ondernemers voor tweederde van de verplichtingen extern advies moeten inhuren omdat ze zo complex zijn. Bij 15 tot 20 procent is externe inhuur zelfs wettelijk verplicht. ‘Daarmee zijn hoge kosten gemoeid en ook daar moet het mes in’, vinden de ondernemersorganisaties. Hoe kleiner het bedrijf, des te hoger de regeldruk. De regeldrukmetingen bij indicatorbedrijven tonen dit keihard aan. Daarom moet - net als in Brussel - veel vaker worden overwogen om kleine bedrijven uit te zonderen van nieuwe en bestaande wetgeving, aldus de ondernemersorgansaties. Daarnaast zou een volgend kabinet rigoureus het mes moeten zetten in nationale koppen op Europese regels en in de aanzwellende stroom rapportageverplichtingen. SOCIAAL DOMEIN HET GROOTST Het MKB Indicatorprogramma uitgevoerd door SIRA, laat verder zien dat de regeldruk en de stapeling van verplichtingen het grootst zijn in het sociale domein, ten aanzien van werkgeverschap. Het gaat dan onder meer om de loondoorbetaling en re-integratie bij ziekte, de transitievergoeding en de vele arboregels. SIRA doet in de rapportage per ministerie tal van voorstellen om de regeldruk voor ondernemers terug te dringen. ‘Nu zijn de departementen dus aan zet.Een ommezwaai naar minder regeldruk en meer faciliterend beleid zou het ondernemersklimaat in Nederland enorm vooruit helpen.’ *Bouwend Nederland, Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra, InRetail, Koninklijke Horeca Nederland, Koninklijke Metaalunie, ANKO (Algemene Nederlandse Kappers Organisatie) ONDERNEMERSORGANISATIES: HARDE REDUCTIEDOELSTELLINGEN BITTERE NOODZAAK ‘Derde van alle regels onwerkbaar voor mkb’
■ Mkb-bedrijven in de bouwsector hebben meer moeite om projecten binnen tijd en budget op te leveren. Nu wordt 73 procent van alle bouwprojecten tijdig en binnen budget opgeleverd, in 2021 was dit nog 85 procent. Hoge bouwkosten en personeelstekort lijken de voornaamste oorzaken van deze ontwikkeling. Dit blijkt uit de resultaten van het Exact MKB Barometer onderzoek, dat tweejaarlijks wordt uitgevoerd. “De huidige economische situatie drukt een flinke stempel op de bouwsector”, zegt Remco Kroes van Exact. “Inflatie en krapte op de arbeidsmarkt raken mkb’ers in de bouw en dat zorgt ervoor dat het steeds lastiger wordt om projecten binnen tijd en budEXACT MKB BAROMETER TOONT AAN: Minder projecten op tijd en binnen budget klaar get op te leveren. Hoewel met 95 procent bijna alle mkb-bouwbedrijven dit jaar een neutrale, dan wel positieve nettowinstmarge verwachten, zien we ook dat 67 procent worstelt met de inflatie. Een grote groep ondernemers, 37 procent, geeft aan de hogere prijzen maar beperkt door te kunnen berekenen aan hun klanten en 30 procent laat weten dat de verkopen afnemen door de stijgende prijzen.” De hoge prijzen voor bouwmaterialen zijn met 59 procent de belangrijkste zakelijke uitdaging van mkb-bouwbedrijven. “Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van ons laatste onderzoek in 2021, toen een kwart aangaf te worstelen met hoge prijzen voor bouwmaterialen. En dat terwijl we destijds middenin corona zaten en prijzen van bouwmaterialen al flink gestegen waren. De resultaten uit dit onderzoek onderstrepen de ernst van de situatie, zeker gezien de grote bouwopgave waar we in Nederland voor staan.” ACHTERSTALLIGE BETALINGEN Net als voorgaande jaren werden mkb’ers in de bouw gevraagd naar hun boekhoudkundige uitdagingen. Het tijdig laten betalen van klanten staat op de eerste plaats, 42 procent van de bouwbedrijven vindt dit lastig. Het percentage achterstallige facturen is onder bouwbedrijven met 15 procent dan ook iets hoger dan het mkb-gemiddelde van 11 procent. Voor het eerst werden respondenten van het MKB Barometer onderzoek gevraagd naar hun mening over verantwoord ondernemen. Met recht een hot topic, want 63 procent van bouwbedrijven geeft aan dat verantwoord ondernemen een belangrijke bedrijfsdoelstelling is. “Kijken we naar het beleid dat bouwbedrijven in het mkb voeren, dan zien we dat dit met name gericht is op duurzaamheid en het verkleinen van de CO2voetafdruk. 47 procent van de bouwbedrijven zet daarop in”, zegt Kroes. DIGITALISERING HEEFT PRIORITEIT Uit het MKB Barometer onderzoek blijkt dat naast het werven van nieuwe collega’s, digitalisering een belangrijk middel is om bedrijfsdoelstellingen in 2023 te behalen. De helft van alle mkb-bedrijven geeft aan dat digitalisering van het bedrijf een hoge prioriteit heeft. “Kijken we specifiek naar de koppeling tussen bouwplaats en kantoor dan geeft 31 procent van de ondernemers aan dat deze momenteel goed of volledig aan elkaar gekoppeld zijn. Daar valt dus nog veel winst te behalen. Een derde van de ondernemers laat weten dat vooral het aanpassen van processen de digitalisering in de weg staat.” 7 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG Werkvoorraad bouwbedrijven stabiel ■ De VSB (Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven) heeft een BIM Afsprakendocument ontwikkeld dat gebruikt kan worden voor projectspecifieke afspraken over tijdelijke hulpconstructies tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Daarmee kunnen participerende partijen verspillende taken voorkomen en faalkosten reduceren. De bouw digitaliseert en de Nederlandse betonbekistingbedrijven, verenigd in de VSB, lopen daarbij voorop als het om de toepassing van BIM gaat. Naast het feit dat veel van de VSB-leden actief zijn op dit gebied, wil de vereniging ook bijdragen en sturing geven aan digitalisering binnen de branche. Met een gecentraliseerd model als BIM kunnen diverse partijen samenwerken en het model gebruiken voor planning, ontwerp, uitvoering en beheer. Door ervoor te zorgen dat alle gegevens en informatie uniform zijn opgesteld, kan informatie beter en zonder fouten worden uitgewisseld. Binnen de VSB wordt al geruime tijd aan het thema BIM gewerkt en dat heeft geresulteerd in een BIM Afsprakendocument. Aan het BIM Afsprakendocument ligt het door de VSB samengestelde ILS Tijdelijke Hulpconstructies ten grondslag. Dit model is speciaal voor de Nederlandse markt samengesteld en wordt ingezet voor gegevensuitwisseling voor tijdelijke hulpconstructies binnen de BIM-methode. Het ondersteunt een transparante en eenduidige informatieoverdracht tussen de verschillende projectdeelnemers over de tijdelijke hulpconstructies die in de verschillende fasen van een bouwproject gebruikt worden.
OPROEP AEDES AAN VOLGEND KABINET: Volkshuisvesting moet topprioriteit zijn De wooncrisis wordt alleen maar erger, er dreigt een infarct voor de volkshuisvesting. Het volgende kabinet moet koers houden, regie nemen en doorpakken. Dat is de dringende boodschap van brancheorganisatie Aedes aan alle politieke partijen die bezig zijn met hun verkiezingsprogramma’s. drukkelijke steun van een nieuw kabinet: volkshuisvesting is topprioriteit. Om dat mogelijk te maken blijft er ook in het volgende kabinet een minister van Volkshuisvesting die actief de regie pakt. Deze minister zet plannen om in acties en maakt een visie op ruimtelijke ordening met concrete locaties, aldus Aedes. ZORG VOOR NIEUWBOUWLOCATIES Het nieuw kabinet moet kansrijke nieuwbouwplannen ondersteunen. In iedere gemeente en ieder nieuwbouwproject moet minimaal 30 procent van de woningen een sociale huurwoning zijn. De regels voor corporaties om middenhuurwoningen te bouwen worden soepeler. De overheid moet volgens Aedes ook zorgen voor een adequaat bestaansminimum voor iedereen met huurtoeslag voor de laagste inkomens. Woningcorporaties houden huren daarbij betaalbaar, maar huur wordt niet ingezet als koopkrachtinstrument. Woningcorporaties werken volgens Aedes al volop aan de prestatieafspraken die ze met het huidig kabinet hebben gemaakt. Ze hebben echter op langere termijn onvoldoende middelen. Ze moeten daarom meer investeringsruimte krijgen door de winstbelasting (VpB) voor corporaties af te schaffen. VERDUURZAMING WONINGVOORRAAD Woningcorporaties lopen voorop in de verduurzaming van de Nederlandse woningvoorraad, aldus Aedes. Duidelijke regels met voldoende ruimte ondersteunen effectieve uitvoering van die verduurzaming. Daarnaast moeten alle partijen op de woningmarkt samen investeren in leefbare wijken met verschillende woningen voor een gemengde bevolking. We werken samen aan wonen, zorg en welzijn, aldus Aedes. Daarbij is het belangrijk dat het kabinet de totstandkoming van woonvormen voor ouderen ondersteunt, gecombineerd met de juiste zorgvoorzieningen. Wonen, zorg en welzijn werken nauwer samen. Nederland investeert volgens de brancheorganisatie veel geld in (crisis) opvang. Dat geld kan efficiënter besteed worden als die locaties worden gebruikt voor structurele huisvesting. LOKALE OPLOSSINGEN Niet overal is een woningtekort. In sommige regio’s gaat het veel meer over leefbaarheid, behoud van voorzieningen en transitie van de woningvoorraad. Het volkshuisvestingsbeleid moet daarom ruimte bieden voor regionale aanpakken. Woningcorporaties maakten eerder met het huidig kabinet afspraken over betaalbare huren, nieuwbouw, verduurzaming en leefbaarheid. Ze zijn al volop bezig die waar te maken, samen met andere partijen. De steun van een volgend kabinet blijft echter hard nodig, zo stelt Aedes in een verklaring. KOERS HOUDEN EN REGIE NEMEN Nederland kampt met een wooncrisis en er zijn extra belemmeringen opgedoemd. Woningcorporaties doen wat ze kunnen en hebben met gemeenten en provincies regiodeals gemaakt. Het is nu tijd om plannen om te zetten in uitvoering. Daarvoor is de steun van een kabinet nodig dat koers houdt, doorpakt en regie neemt. Volkshuisvesting verdient een centrale plek in het regeerakkoord. Aedes, brancheorganisatie van woningcorporaties, heeft alle politieke partijen een position paper aangeboden met daarin verschillende voorstellen om uit de impasses op de woningmarkt te komen. De brancheorganisatie hoopt dat politieke partijen deze voorstellen een prominente plek in hun verkiezingsprogramma’s geven. SAMEN AANPAKKEN EN DOORPAKKEN Belangrijk voorstel van Aedes aan politieke partijen is dat woningcorporaties, marktpartijen, gemeenten, provincies en Rijk 8 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023
GERRALD HEIJNEN is senior belastingadviseur bij Alfa Accountants en Adviseurs in Barneveld Het einde komt weer in zicht Het derde kwartaal zit er al weer bijna op en het vierde kwartaal dient zich alweer aan. Het vierde kwartaal brengt voor ondernemers en bedrijven vaak een golf van fiscale en financiële activiteiten met zich mee. Bedrijven en ondernemers proberen hun financiële zaken op orde te krijgen voordat het nieuwe jaar begint. Daarbij hoort zeker op de agenda te staan het evalueren van investeringen, fiscaal optimaliseren van investeringen en het optimaliseren van de structuur. Maar ook het bekijken van het fiscaalvriendelijk uitkeren van bonussen naar personeel kan hier onderdeel van zijn. Het is zaak om tijdig met het plannen en evalueren te beginnen. Het uitvoeren van de actiepunten die hieruit voortvloeien kunnen veel tijd in beslag nemen. Zeker wijzigingen in de structuur, maar ook het doen van een investering is niet zo maar geregeld. Het vierde kwartaal is ook het kwartaal dat de wijzigingen in belastingwetten in het belastingplan openbaar gemaakt worden. Ook dit belastingplan kan van invloed zijn op de toekomstige strategieën van het bedrijf. Nu het kabinet demissionair is zullen grote wijzigen naar verwachting uitblijven. Toch is het cruciaal om op de hoogte te blijven van eventuele wijzigingen en deze mee te nemen in de overwegingen bij het plannen van fiscale acties. Een overzicht van de wijzigingen en hun gevolgen zal na Prinsjesdag te zien zijn op de website van Alfa-accountants (www.alfa.nl). Jaarlijks maken wij een overzicht van de wijzigingen met daarbij een toelichting en mogelijke acties. Kortom, het laatste kwartaal van het jaar markeert een periode waarin u het fiscale huis op orde kan krijgen. Of het nu gaat om het optimaliseren van belastingverplichtingen, het benutten van belastingvoordelen of het plannen van financiële strategieën. FISCALE TIPS 9 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG NIEUWS Werkvoorraad bouwbedrijven stabiel ■ De gemiddelde orderportefeuille in de totale bouwnijverheid bedroeg eind juni 10,6 maanden werk, vergelijkbaar met het niveau van mei. In de woningbouwdaalde de gemiddelde werkvoorraad met drie tiende maand tot 12,5 maanden aan werk. In de grond-, water- en wegenbouw bleef de gemiddelde werkvoorraad onveranderd op 8,5 maanden. Dit blijkt uit de conjunctuurmeting in de bouwnijverheid van juli 2023 van het EIB. De gemiddelde orderportefeuille in de totale bouwnijverheid bedroeg eind juni 10,6 maanden werk, vergelijkbaar met het niveau van mei. In de woningbouwdaalde de gemiddelde werkvoorraad met drie tiende maand tot 12,5 maanden aan werk. In de grond-, water- en wegenbouw bleef de gemiddelde werkvoorraad onveranderd op 8,5 maanden. Dit blijkt uit de conjunctuurmeting in de bouwnijverheid van juli 2023 van het EIB. In de burgerlijke en utiliteitsbouw lag de gemiddelde werkvoorraad met 11,6 maanden op hetzelfde niveau als in mei. In de utiliteitsbouw stegen de orderportefeuilles met drie tiende maand naar 10,4 maanden werk. Daar stond een even grote daling in de woningbouw tegenover. Binnen zowel de wegenbouw als de grond- en waterbouw steeg de gemiddelde orderportefeuille met ongeveer een tiende maand. Bij de wegenbouw kwam de gemiddelde werkvoorraad uit op 7,2 maanden, bij de grond- en waterbouw op 10,4 maanden. De gemiddelde werkvoorraad bij de gww stijgt niet door omdat de stijgingen bij de afzonderlijke subsectoren minder dan een tiende maand bedroegen. STAGNATIE DOOR PERSONEELSTEKORT Ongeveer 35 procent van de bouwbedrijven gaf in juni aan belemmeringen te ondervinden bij de productie. Zowel in de b&u als in de gww was een gebrek aan personeel de belangrijkste oorzaak voor stagnatie. In de b&u was daarnaast een gebrek aan opdrachten ook een belangrijke oorzaak voor stagnatie. De productie is in de afgelopen drie maanden bij 22 procent van de bedrijven toegenomen en bij 10 procent van de bedrijven afgenomen. Daarnaast beoordeelde een op de vijf bedrijven de orderpositie als groot, terwijl 15 procent van de bedrijven hun orderpositie als klein beoordeelde. Zo’n 15 procent van de bedrijven verwacht dat hun personeelsbezetting in de komende drie maanden groeit, terwijl 8 procent van de bedrijven juist een kleinere bezetting verwacht. Daarnaast verwacht bijna een kwart van de bedrijven een prijsstijging in de komende drie maanden. Dit aandeel is in het afgelopen jaar fors gedaald.
Tekst: Arie Grevers - Foto's: ministerie OCW 10 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023 Trots op het vakmanschap MINISTER OCW PLEIT VOOR GEZAMENLIJKE AANPAK VAN IMAGO HANDWERK Demissionair minister van OCW, Robbert Dijkgraaf, is trots op het Nederlandse middelbare beroepsonderwijs. “De samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is uniek in de wereld.” Maar ook hij ziet dat steeds minder leerlingen voor een opleiding in de techniek kiezen. “Imago is nog altijd niet goed, maar ik zie een kentering. We moeten gezamenlijk werken aan een betere waardering van het ambacht. In maatschappelijk én financieel opzicht.”
INTERVIEW Robbert Dijkgraaf is de internationaal vermaarde wetenschapper die minister werd van OCW. Onderwijs Cultuur en Wetenschap dat past hem als een op maat gesneden kostuum. Maar zou hij wel oog hebben voor de praktisch georiënteerde opleidingen? Waren die niet een ver-van-mijn-bed-show voor deze minister met zijn ervaringen aan topuniversiteiten? Hijzelf gaf toe dat hij in zijn academische tijd het reilen en zeilen op de vmbo’s en mbo’s niet op het scherm had. Maar, voegde hij er onmiddellijk aan toe, die omissie ga ik zo snel mogelijk wegnemen. Is hem dat de afgelopen jaren gelukt en heeft hij in de korte periode als missionair minister initiatieven kunnen ontwikkelen die impulsen bewerkstelligen voor een betere positie van deze opleidingen? Wat is zijn bijdrage geweest aan de emancipatie van het mbo? MBO GELIJKWAARDIGE OPLEIDINGSROUTE NAAST HBO EN VWO “Samen kunnen we bouwen aan een toekomst waarin het mbo de erkenning krijgt die het verdient. Ik vind dat we moeten werken naar een waaier-model, waarbij mbo, hbo en wo samen een brede waaier aan gelijkwaardige opleidingsmogelijkheden vormen. Een waaier waarin studenten de opleiding volgen die het best past bij hun unieke talenten, vaardigheden, ambities en wensen. Met waardering voor de volle breedte aan opleidingen, van praktisch tot theoretisch, van mbo tot PhD. Daar zet ik mij – ook nu, nu het kabinet demissionair is – voor in met concrete acties zoals de Werkagenda voor het mbo en de recente brief over gelijkwaardige behandeling van mbo-studenten. In de Werkagenda voor het mbo hebben we doelen opgesteld om het mbo te versterken. We investeren in moderne onderwijsfaciliteiten en innovatieve leermethoden om de kwaliteit van het mbo-onderwijs te verhogen. Daarnaast stimuleren we samenwerking tussen onderwijsinstellingen, bedrijven en regionale overheden om een goede aansluiting op de arbeidsmarkt te realiseren. In de brief over gelijkwaardige behandeling van mbo-studenten roep ik gemeenten en onderwijsinstellingen op om gezamenlijke introductieweken te organiseren, waarin mbo-studenten volwaardig kunnen deelnemen naast hbo- en wostudenten. Bovendien dien ik na de zomer een voorstel in bij de Kamer om het overleg tussen de minister van Onderwijs en de Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOBmbo) wettelijk vast te leggen, zodat studenten inspraak hebben bij besluitvormingsprocessen. Daarnaast werk ik aan het verkleinen van onnodige verschillen tussen onderwijssectoren in het overheidsbeleid. Zo staat de Nederlandse Onderwijspremie, de hoogste onderscheiding voor onderwijsteams in het vervolgonderwijs, sinds 2023 voor het eerst open voor mbo-teams. Dit is een belangrijke erkenning voor de kwaliteit en inzet van mbo-docenten en onderwijsteams.” HOE KAN – VOLGENS DE MINISTER – DE BOUWSECTOR ZELF BIJDRAGEN AAN DE EMANCIPATIE, DE ERKENNING EN WAARDERING VAN HET MBO? “Door te investeren in het aantrekken en behouden van personeel, bijvoorbeeld. Laat werknemers groeien en specialiseren in hun vakgebied door onderwijs- en ontwikkeltrajecten aan te bieden. Denk aan het bieden van stageplekken met passende stagevergoeding, het bieden van leerbanen in de BBL en derde leerweg en tijd en ruimte voor om- en bijscholing. Daar wil ik ook graag aan toevoegen dat het belangrijk is om tijd en aandacht te steken in diversiteit en inclusiviteit. Sectoren moeten ook een veilige werkomgeving kunnen bieden. Daar probeer ik zelf ook handvatten voor aan te reiken met bijvoorbeeld het Stagepact mbo waarin belangrijke afspraken zijn gemaakt om de stages voor de student te verbeteren en stagediscriminatie tegen te gaan. Dus: doorbreek stereotyperingen en laat zien dat het mbo en het werk veelzijdig en uitdagend is, waar je kan werken aan de uitdagen van nu én de toekomst! Door zo’n opstelling maak je de sector aantrekkelijk en doe je daadwerkelijk iets aan de personeelstekorten. Ik neem overigens in dit opzicht al wel positieve ontwikkelingen waar, met name ook in het mkb-segment.” Heeft de minister overigens een verklaring voor de geringe waardering van het mbo en het handwerk/am11 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG
INTERVIEW Uit onderzoek weten we wel dat de techniek niet altijd een goed imago heeft, vaak gebaseerd op beelden uit het verleden, en er in de sector veel moeilijk vervulbare vacatures zijn. Dat is jammer, want juist in de bouw kun je bijdragen aan belangrijke maatschappelijke uitdagingen. Denk aan het verduurzamen van huizen of het verminderen van het woningtekort. Zoals ik al zei, is Nederland een mooi voorbeeld van hoe het mbo kan samenwerken met het bedrijfsleven. Die samenwerking moeten we ook inzetten als we het imago van het mbo en de bouwsector willen aanpakken. De bouwsector kan bijvoorbeeld inzetten op meer innovatie, maar ook door het aantrekkelijker maken van het werk in de bouw.” HOE ZOU JE HET AANZIEN VAN HET MBO EN DE AMBACHTELIJKE BEROEPEN KUNNEN VERHOGEN EN WIE MOET JE DAAROVER AANSPREKEN? “Om te beginnen zie ik om mij heen gelukkig een positieve verandering. Er is steeds meer maatschappelijke waardering voor vakmensen en het aanzien van het mbo groeit terecht. Het aantal havisten dat bewust kiest voor het mbo neemt bijvoorbeeld toe. Maar we zijn er nog niet, en daar ligt een taak voor ons allen. Het mbo moet een volwaardige optie worden bij het kiezen voor een vervolgopleiding, ongeacht je vooropleiding. Ook scholen hebben mogelijkheden om het mbo breed onder de aandacht te brengen onder leerlingen die onderzoeken of een mbo-opleiding bij hen past. Voor ouders geldt dat 'hoger' niet beter is. Ontvangt je kind een vmbo-advies? Wees daar dan ook trots op en draag dat uit! Daarin past ook dat we praktische vaardigheden in het primair en voortgezet onderwijs meer gaan waarderen. En de sectoren moeten ook zelf verantwoordelijkheid pakken. Het aanvalsplan Arbeidsmarktkrapte Techniek, Bouw en Energie van technische branches is hier een mooi voorbeeld van. Het is belangrijk dat werkgevers vakmensen ook eerlijk belonen en waarderen, bijvoorbeeld door het bieden van een goed salaris en opleidings- en ontwikkelmogelijkheden. Bedrijven kunnen nog meer laten zien hoe uitdagend de moderne bouwsector is. Tot slot wil ik benadrukken dat leerlingen zelf de kracht hebben om het aanzien van het mbo te veranderen. Volg je passie, geloof in je talenten en laat je niet beïnvloeden door vooroordelen. De gedrevenheid van het mbo en de waardevolle bijdrage die je kunt leveren aan onze samenleving is echt iets om trots op te zijn.” bacht, zeker als je dat vergelijkt met landen als Duitsland en België? “Als ik in het buitenland spreek over het mbo, ervaar ik veel waardering voor ons beroepsonderwijs en de intensieve manier waarop het mbo samenwerkt met het bedrijfsleven. Dat is echt uniek in de wereld. Maar in Nederland ervaren we soms helaas nog teveel hiërarchie in het denken in termen van hoger en lager. Dat zien we niet alleen terug in het mbo-onderwijs, maar in de brede samenleving. Het effect daarvan is groot: mbo-studenten en -afgestudeerden voelen bijvoorbeeld niet altijd en genoeg de erkenning die zij verdienen. Dat is echt onterecht. Ik ben ontzettend trots op het mbo. Het beroepsonderwijs zit boordevol talent en vervult een onmisbare rol bij belangrijke maatschappelijke uitdagingen zoals de energietransitie, woningbouw en zorg. Zonder vakmensen komt Nederland tot stilstand.” ONDANKS DE WAARDERING VOOR ONS BEROEPSONDERWIJS IN HET BUITENLAND, ZIEN WE DE INSTROOM DALEN. WAAR LIGT DAT DAN AAN? “De afgelopen jaren zagen we de instroom in het mbo inderdaad dalen. Dit komt deels door demografische ontwikkelingen. In hoeverre dat door het negatieve imago komt is niet bekend, maar ik zie gelukkig wel dat het beeld begint te kantelen. Praktische vaardigheden en creativiteit worden naast theoretische kennis steeds meer gewaardeerd, ook financieel. Daarbij wil ik benadrukken dat het één niet beter dan het ander is, want alle talenten verdienen evenveel waardering. Het mbo zou dus ook gelijkwaardig naast het hbo en wo moeten staan. Krijgt onderwijsminister Robbert Dijkgraaf van u een voldoende of een onvoldoende voor zijn mbo-beleid? Laat uw mening horen via een simpele klik op de website bouwbelang.com. “Voor ouders geldt dat 'hoger' niet beter is. Ontvangt je kind een vmbo-advies? Wees daar dan ook trots op en draag dat uit!” 12 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023
Mustafa Amhaouch, Tweede Kamerlid Economische Zaken voor het CDA, kwam bijna oren tekort. Johan en Martijn de Krom (De Krom Bestratingen) hadden samen met Theo Noorlander (voorzitter Straatwerk Nederland) en Riek Siertsema (voorzitter AFNL) een stevige gespreksronde voorbereid met een groot aantal hete mkb-hangijzers. Bovendien stond er een demonstratie van de Strobo op het programma. Johan en Martijn De Krom hebben zes jaar geleden met enkele andere marktpartijen, waaronder enkele collega-mkb’ers, het initiatief genomen voor de ontwikkeling van deze robot voor straatwerk. Dat heeft begin dit jaar geleid tot de presentatie van het eerste prototype door Streetrobotics, het bedrijf waarin ze de verdere ontwikkeling en productie van de robot hebben ondergebracht (zie ook BouwBelang nr.1, pag. 20). Verder zaten aan tafel, Walter Sweep (Infrabox), Teunis van de Pol en Oualid Azzeggarh. De beide laatsten zijn van Infrabox is een slimme app op tablet of smartphone voor opdrachtgevers en opdrachtnemers in de infra- en groensector. Walter: “Je bouwt er gemakkelijk een overzichtelijk projectdossier mee op. In één oogopslag zie je wie de opdrachtgever en interne betrokkenen zijn, inclusief de onderaannemers. Dankzij de werkbegroting en de digitaal bijgehouden uren en productie weet je altijd of je op koers ligt.” garDsign is een platform en online tekentool voor tuinen. Teunis: “In 2012 zijn we online gegaan met tekenjetuin.nl. Sindsdien zijn al duizenden tuinen via het platform ontwikkeld. Dankzij onze tool kan de hovenier in een handomdraai uitgebreide Een heerlijke afwisseling van innovatieve verrijkingen voor de infra- en bouwsector afgewisseld met zorgen over regeldruk, een overspannen arbeidsmarkt, tekortschietende opleidingen en zo nog enkele onderwerpen die ondernemers hoofdpijn kunnen bezorgen. Kort samengevat was dat het inhoudelijke resultaat van het bezoek van Tweede Kamerlid Mustafa Amhaouch aan De Krom in Etten-Leur. Tekst: Arie Grevers - Foto's: Kees Stuip GEMEENTE EINDHOVEN BESTELT EEN WEG EN VERBINDT ER EEN PAAR CRITERIA AAN “Zulke opdrachtgevers zien we nog veel te weinig” garDsign. Teunis is eigenaar en Oualid is full stack engineer die dit jaar zijn ictopleiding aan de Leidse universiteit heeft afgerond. Het was even de vraag hoeveel innovaties een Kamerlid kan verwerken tijdens een bedrijfsbezoek. Want ook zij presenteerden innovatieve concepten voor de infra. POLITIEK ONTMOET PRAKTIJK Van links naar rechts: Oualid Azzeggarh, Teunis van de Pol, Mustafa Amhaouch en Theo Noorlander. 13 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG
tuinontwerpen maken. De app is uitgerust met 3D-functie, genereert automatisch bestellijsten, stelt de offerte op en deelt deze samen met het ontwerp via een link met de klant.” REGELDRUK MOET OMLAAG De innovaties voor de branche werden afgewisseld door intensieve gesprekken waarin ondernemersthema’s zijn aangesneden. Regeldruk is er zo eentje. Net als vrijwel alle ondernemers ervaren ze, dat de tijd die ze moeten besteden om aan de eisen van regelgeving te kunnen voldoen, enorm is toegenomen. Het is allemaal teveel en het vergalt het plezier van ondernemen. Het is gewoon niet meer te doen, is hun conclusie. Ze worden hierin bevestigd door de Voortgangsrapportage regeldruk van het ministerie van EZK. Daaruit blijkt dat bijna een derde van de regels nauwelijks uitvoerbaar is voor ondernemers (zie deze BouwBelang p. 6). WIG KAN WEG Het verschil tussen bruto en netto loon, de wig, blijft een steen des aanstoots. Johan: “Wij willen graag zoveel mogelijk mensen in vaste dienst hebben. Dat zijn er nu 88, terwijl we dagelijks gemiddeld met 200 man op pad zijn. Dus meer dan de helft is zzp’er of onderaannemer. Je blijft altijd afhankelijk van zzp’ers in de flexibele schil, maar als het aan ons ligt, willen we graag meer mensen met een vast dienstverband dan we nu hebben. De werknemer en de ondernemer moeten veel te veel afdragen aan premies en belasting. De werknemer ziet dat de zzp’er netto veel meer ontvangt, dan hij terugziet op zijn salarisstrookje. ” Martijn: “Als we nu eens beginnen met de overuren. Onze mensen mogen maximaal acht uren overwerken. Over het bedrag dat ze dan extra krijgen, moeten ze dezelfde premies en belastingen afdragen als over het reguliere loon. Ook het werkgeversdeel van die lasten lopen door. Maar, denk ik dan, die premies zijn dan toch al betaald. En waarom maakt de overheid die overuren niet gewoon loonbelastingvrij. Dan kan de werkgever een dikke bonus zetten op de overuren en dat maakt het voor de werknemer een stuk interessanter.” Riek: “We horen dezelfde geluiden bij andere ondernemers in onze achterban. Het moet voor ondernemer en werknemer gewoon aantrekkelijker worden, anders houden we uiteindelijk alleen nog maar zzp’ers over.” BELOON OPLEIDINGSINSPANNING BEDRIJVEN In de huidige technische opleidingen missen de ondernemers het lts-gevoel van vroeger dat tot uiting kwam in een goede aansluiting tussen school en werkvloer. Martijn: “Ik zie dat niet meer op de vmbo’s. Als ze van school komen, kunnen ze nog niks. De opleiding begint pas, als wij ze aannemen. Ik zou graag zien dat dat ltsgevoel weer terugkomt. Dus op school zouden ze meer in de zandbak moeten kunnen spelen. Gewoon proefuren draaien, het liefst bij de bedrijven, want dan zien ze hoe interessant ons vak eigenlijk is. Samen met een collega hebben we daarover interessante ideeën ontwikkeld die geleid hebben tot opleidingsinitiatieven. Op onze site www.de-krom.nl is daarover onder ‘nieuws’ meer te lezen. ” Johan: “Als wij tijd en geld steken in de opleiding van mensen, willen we er ook graag wat voor terug hebben. We vertalen dat het liefst naar een arbeidscontract van vijf tot zeven jaar. Dus we vragen enkele jaren de inzet van het vakmanschap dat wij de werknemers hebben bijgebracht. Wil je toch eerder weg, dan betaal jij of je nieuwe werkgever naar rato de kosten van opleiding. Een soort van transfersom, zeg maar.” Theo: “Ik vind dat op zich een heel redelijk “Maak loon voor overuren premie- en belastingvrij.” Van links naar rechts: Oualid Azzeggarh, Teunis van de Pol, Mustafa Amhaouch en Theo Noorlander. 14 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023
POLITIEK ONTMOET PRAKTIJK Bent u voorstander van een ‘transfersom’ voor vakmensen die u hebt opgeleid en die voortijdig vertrekken? Laat uw mening horen via een simpele klik op de website bouwbelang.com. verhaal. Want we zien nog te vaak, dat een deel van de bedrijven niet investeert in jonge mensen of herintreders, maar de opgeleide mensen weghaalt bij de bedrijven die wel opleiden. Je kunt ook denken aan een systeem waarbij de bedrijven met extra geld vanuit het ministerie van onderwijs gestimuleerd worden mensen op te leiden.” LAAGSTE PRIJS WERKT MISBRUIK IN DE HAND Qua aanbesteden zien de ondernemers nog erg veel voor de laagste prijs over de toonbank gaan. Johan: “Je krijgt dan situaties waarbij degene met de slimste juridische kennis het werk in de wacht sleept. Die vindt de meeste gaten in het bestek, schrijft onder de prijs in en compenseert dat met meerwerk. Wij vinden dat geen manier van werken. Gemeentelijke opdrachtgevers zouden daar geen ruimte voor moeten bieden.” Martijn: “De gemeenten waar wij voor werken, pakken het doorgaans anders aan. Eindhoven is een mooi voorbeeld. Deze gemeente draagt duurzaamheid hoog in het vaandel en voert een mkb-vriendelijk aanbestedingsbeleid. De inschrijvingen bij een aanbesteding worden voor vijftig procent beoordeeld op prijs en voor vijftig procent op duurzaamheidscriteria.” De broers zijn enthousiast over deze benadering. “Eindhoven bestelt een weg en verbindt daar een paar eisen aan. Het werk wordt dan gegund aan de aannemer met het beste en meest duurzame plan. Voor zulke uitvragen lopen we warm.” Kortom: een spekkie voor het bekkie voor het bedrijf dat het eerste bedrijf in Etten Leur is, dat een Groene Pluim in ontvangst mocht nemen. Mustafa is zichtbaar onder de indruk. “Zo hoort het eigenlijk. Met zulk aanbestedingsbeleid stimuleer je duurzame innovatie. Ik ben uitgenodigd voor een presentatie op het “Het bedrijf met de slimste juridische kennis vindt de meeste gaten in het bestek, schrijft onder de prijs in en compenseert dat met meerwerk. Dat moet verboden worden.” VNG Congres dit jaar en kan hier alvast de toezegging doen dat ik jullie inzichten over opdrachtgevende gemeenten daar stevig naar voren zal brengen.” 15 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG
Tekst: Arie Grevers - Foto's: Kees Stuip Harsfalt is asfaltbeton met een 100 procent biobased bindmiddel. Een groep van mkb’ers in de infra probeert in heel Nederland gemeenten te overtuigen van de groene zegeningen van het product. Onlangs is er weer een proefvak – tot nu toe het grootste – gerealiseerd. Ditmaal in Ooij, gemeente Berg en Dal. MKB INFRA-lid Remmits leverde mensen en materieel. Harsfalt is niet helemaal een onbekende in de asfaltwereld. Al eerder zijn er proefvakken gerealiseerd met asfalt waarin het fossiele bindmiddel bitumen vervangen is door een 100 procent biobased mengsel van lignine GWW-BEDRIJF REMMITS PARTICIPEERT IN PROEFVAK MET HARSFALT MKB’ers maken het groene verschil uit olifantsgras, plantaardige olie en hars. Maar op 11 juli jongstleden mocht Remmits GWW een proefvak van maar liefst 4000 vierkante meter met het Harsfalt aanbrengen in de Sint Hubertusweg in Ooij, gemeente Berg en dal op steenworpafstand van de gemeente Nijmegen. Het bedrijf had de uitvoerende eer om dit traject samen met de partners NTP, Vermeulen Groep, Mourik Infra BV, ReintenInfra, Versluys Groep, BMI Esha en het Asfalt Kenniscentrum te realiseren. Vijftig geïnteresseerde relaties keken toe hoe wethouder Ria Barber van de gemeente Berg en Dal de 16 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023
ONDERNEMER EN INNOVATIE eerste meters heeft gemaakt op de asfaltspreidmachine. Een bijzonder moment voor deze gemeente die de toepassing van het biobased bindmiddel als een stap ziet in het groene beleid richting een schonere toekomst. RESTPRODUCT PAPIERINDUSTRIE Maar op welke wijze draagt lignine bij aan een schonere toekomst? Lignine is een bindmiddel dat bijvoorbeeld in hout zit maar het komt ook voor in stro, grassen en mais. Het is één van de meest voorkomende polymeren in de natuur. En als je van hout papier maakt, komt de lignine vrij. Het is dus een restproduct van de papierindustrie dat in het verleden vooral laagwaardig werd ingezet als brandstof om energie op te wekken. BELANGRIJKE STAP IN KLIMAATDOELSTELLING Er zijn goede redenen om bitumen te vervangen. Bitumen is steeds minder voorhanden en de kwaliteit kan zeer uiteenlopen. En dan is er met name ook het duurzaamheidsargument. Bitumen is een restproduct van het raffinageproces van aardolie. En die aardolie moet van verre komen. Voordat het in Rotterdam arriveert, is er al sprake van een forse CO2-emissie door het transport. Als lignine uit Nederland komt, heb je die transportkosten al niet of nauwelijks. Maar er zijn meer duurzaamheidsargumenten voor grootschalige toepassing van het schone bindmiddel. Want asfalt met bitumen moet je verwerken bij temperaturen boven de 150 graden Celsius. Rekening houdend met afkoeling in de asfalteermachine is verhitting tot 170 à 180 graden noodzakelijk. Met lignine zijn lagere verwerkingstemperaturen mogelijk. Denk aan 120 à 130 graden. Dat spaart brandstof uit en dus CO2-emissie. Verder is er tijdens het groeiproces van planten en bomen CO2 in lignine opgenomen. In het asfalt kan lignine die CO2 voor lange tijd vasthouden. Het honderd procent biologisch bindmiddel bevat een mix van biologische oliën, hars en lignine uit olifantsgras. Alle bestanddelen en het mengsel zijn onderzocht op onder andere gezondheid, milieu, herbruikbaarheid, materiaaleigenschappen en mengseleigenschappen. Het resultaat: toepassing van Harsfalt zal een belangrijke bijdrage leveren aan de ambitie van de branche om in 2030 klimaatneutraal te werken aan de Nederlandse wegen. In Ooij hebben de genodigden gezien, hoe mkb-bedrijven door intensieve samenwerking hun klimaatverantwoordelijkheid nemen en het verschil maken. 17 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG
Voor het waterschap Noorderzijlvest is de relatie met lokale en regionale mkb-aannemers belangrijk. “Zeker bij de uitvoering van de peilbesluiten hechten we er waarde aan dat het werk gedaan wordt door mensen die uit de buurt komen. Ze moeten vaak op het terrein van boeren zijn en daarvoor moeten ze het karakter van de regio en de mensen wel kennen”, zegt projectleider Derk Bijmolt, die benadrukt dat ook voor grote restauratie- en onderhoudswerken het mkb niet wordt overgeslagen. WATERSCHAP NOORDERZIJLVEST BETREKT REGIONALE MKB’ER GRAAG “Zien dat aannemer het werk snapt” Het werkgebied van het waterschap Noorderzijlvest strekt zich uit over negen gemeenten in Groningen, Noordwest-Drenthe en een stukje Friesland. Een gebied met 2.240 km primaire watergangen, 179 waterschapsgemalen, 1.461 stuwen, 51 sluizen en 7.451 duikers. Van de 1.274 bruggen over hoofdwatergangen in het werkgebied, zijn er 86 in onderhoud bij het waterschap. MARKTCONSULTATIE Bij een recente aanbesteding van peilbesluiten heeft het waterschap vijf mkb-aannemers geselecteerd. “Bij de selectie kijken we altijd of de partijen voldoen aan onze geschiktheidseisen. Zijn ze VCA-gecertificeerd, hebben ze ervaring met soortgelijke werken en hebben ze voldoende financiële en economische draagkracht. Op deze onderdelen moeten ze positief scoren om in aanmerking te komen voor de opdracht”, legt Bijmolt uit, die toevoegt dat bij de gunning van peilbesluiten de CO2-Prestatieladder momenteel nog buiten beschouwing wordt gelaten. Na deze selectie zijn de vijf partijen samen aan tafel gebracht. “Tijdens een marktconsultatie hebben we ze de ontwerptekeningen van Arcadis voorgelegd en gevraagd: waar kan het slimmer? Moeten de duikers, beschoeiingen of keringen van hout of staal zijn? Waar kunnen we bestrating hergebruiken en waar niet? Waar kan gerecycled Tekst: Geert Hilferink - Foto's: Waterschap Noorderzijlvest Voordat een oude brug verwijderd kon worden, werd ernaast eerst een nieuwe brug geplaatst. 18 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023
OPDRACHTGEVER beton toegepast worden? Die marktconsultatie leverde veel bruikbare suggesties op en die hebben we verwerkt in de definitieve plannen en aanbesteding.” VAN DE GEBAANDE PADEN De aangepaste opdracht is vervolgens voor de laagste prijs in de markt gezet. Bijmolt: “Door met deze aanpak van de gebaande paden af te wijken, kunnen we effectieve verbeteringen in het voortraject boven water halen en verwerken.” Esther de Boer, inkoopadviseur bij het waterschap Noorderzijlvest, vult aan dat het gunnen bijna altijd op basis van de beste prijs-kwaliteitsverhouding gebeurt. “Daarbij selecteren we op de kwaliteit van de inschrijvers, hun ervaringen met soortgelijke werken en – vooral bij de grote opdrachten – de financiële slagkracht van de bedrijven. We willen zien dat een aannemer het werk kan maken.” NETWERK VAN ONDERAANNEMERS Zo’n groot project is de restauratie van het sluizencomplex de Aduarderzijlen in NoordGroningen. “Een cultuurhistorisch werk dat niet iedere aannemer kan restaureren. Daarom is het bij opdrachten als dit project nog belangrijker dat de aannemer beschikt over een netwerk van onderaannemers die de gespecialiseerde onderdelen van het werk kunnen uitvoeren”, zegt Bijmolt. “Vaak zien we onder die onderaannemers veel gespecialiseerde mkb-bedrijven. Hun inbreng zorgt voor continuïteit en kwaliteit op de werken waar een grote aannemer vaak niet de specialisten voor in huis heeft.” Binnen het werken aan een sluizencomplex zoals de Aduarderzijlen komen veel specialismes bij elkaar. “Vervanging van houten sluisdeuren, herstel van metsel- en voegwerk, het restaureren van natuursteen elementen, vervanging van brugdelen, het komt allemaal samen. Daarom werkt de combinatie van een hoofdaannemer met een sterk gespecialiseerd mkb-netwerk daaromheen ook zo goed.” DRUK OP DE MARKT Het sluizencomplex Aduarderzijlen is een De restauratie van de Aduarderzijlen vraagt veel specialistisch vakwerk. Daarom werkt de combinatie van een hoofdaannemer met een sterk gespecialiseerd mkb-netwerk daaromheen ook zo goed. De oude brugdelen worden weggetakeld. 19 NUMMER 3 - 2023 | BOUWBELANG
rijksmonument uit 1876 en bestaat uit twee sluizen en drie bruggen. “Er zitten in NoordNederland zes aannemers die dit werk aankunnen en die hebben we alle zes benaderd om mee te doen aan de procedure”, zegt De Boer. Twee van deze zes bedrijven gaven aan mee te willen doen in de aanbestedingsprocedure. Daarop besloot het waterschap de aanbesteding op de website te publiceren. Volgens Bijmolt heeft het waterschap in eerste selectie van voorkeurspartijen bewust niet verder dan Zwolle gezocht. “Wij vinden het belangrijk dat onze opdrachtnemers niet dagelijks vele uren kwijt zijn aan woonwerkverkeer. Hoe duurzaam is het om mensen van Amersfoort naar Aduarderzijl te laten rijden? Daarom hebben we bij het selecteren van de drie voorkeurspartijen bij Zwolle de grens getrokken.” SOCIAL RETURN BELANGRIJK “De eerste drie partijen die aan onze eisen voldeden hebben we toegevoegd, waarna we met vier inschrijvers de aanbestedingsprocedure zijn ingegaan”, licht De Boer toe. Zeker bij de grote werken hecht het waterschap veel waarde aan social return als gunningscriterium. “We vinden dat we als overheidsorganisatie een voorbeeldfunctie hebben dus de voorwaarde dat de inschrijvers erkend leerbedrijf moeten zijn, telt zwaar voor ons.” Daarnaast gelden de al eerder benoemde criteria als VCA-certificering en de ervarings- en omzeteisen van soortgelijke werken. “We bekijken echt per project welke eisen we in de aanbesteding extra laten wegen omdat niet ieder project hetzelfde is.” GROTE IMPACT OP OMGEVING Bij de aanbesteding van de restauratie van de Aduarderzijlen lag een belangrijke nadruk op social return. “Het herstelwerk aan het sluizencomplex is een geweldige leeromgeving dus het zijn van een erkend leerbedrijf was een vereiste”, aldus De Boer, die toevoegt dat de praktijk inmiddels laat zien dat de aanwezige leerlingen er ook waardevolle werkervaring opdoen. “De inbreng van gespecialiseerde mkb-aannemers zorgt voor continuïteit en kwaliteit op de werken waar een grote aannemer vaak niet de specialisten voor in huis heeft.” 20 BOUWBELANG | NUMMER 3 - 2023
www.bouwbelang.comRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=