NR 4 - DECEMBER 2023 nu ín BouwBelang Innovatief inmeten met MWHolodeck Henk Hagoort: ‘Techniek liefst op alle middelbare scholen’ Uitgelicht: Natuurinclusief bouwen Gilde Vakcollege Techniek is lts 5.0 Zederik: drijvende woningen in Nijmegen PLATFORM VOOR BOUW & INFRA
Onbegrensde vrijheid. Lamaxa L50 View Der SonnenLicht Manager
3 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG INHOUD BOUW BELANG Coverfoto Vrijwel niemand is een hoofd- óf een handenmens. Iedereen heeft wel iets van beide. Het beleid voor middelbaar onderwijs heeft op kwalijke wijze decennialang het handwerk ondergewaardeerd. Maar het tij lijkt te keren. Een prachtige voorloper in deze ontwikkeling is Gilde Vakcollege Techniek in Gorinchem. 20 De do's en don'ts bij bedrijfsovername Onlangs organiseerde AFNL de workshop Next generation in samenwerking met Olde Hartman Advies over bedrijfsovername. De adviseur en de ondernemers Kees van de Graaf en Jacko Rook bespraken alle ins en outs. 10Henk Hagoort (VO Raad): “Als je vindt dat je zoon of dochter op zijn minst het hbo moet halen, dan is de route via vmbo, mbo vaak meer motiverend en passsend dan via havo of vwo. Zeker als die leerling praktisch georiënteerd is. Veel ouders beseffen zich dat onvoldoende.” 26Meten naar weten Scans van puntenwolken in combinatie met 3D/360°-opnametechniek voor modelleren. Dat is het unieke en geavanceerde product van mkb’er MWHolodeck in Leusden. Maar hoe overtuig je opdrachtgevers van de zegeningen? 30 Uitgelicht: Natuur- inclusief Bouwen Natuurinclusief Bouwen tot norm verheffen Natuurinclusief woonconcept met tuin Groene Trudo Toren Verder in dit nummer 05 Voorwoord Riek Siertsema + colofon 06 Nieuws 07 Fiscale Tips Alfa Accountants 17 Opdrachtgever gemeente Eindhoven 22 De drijvende woningen van Zederik 29 Column Joost Haest 36 Column hoofdredacteur Arie Grevers IN DEZE UITGAVE 37 WERKGELEGENHEID NA KORTE DIP WEER OMHOOG 40 WAT TE DOEN BIJ HARDE WIND? 42 KABINET LEGT CONCURRENTIE- BEDING AAN BANDEN AFNL en MKB INFRA blij met toezegging minister Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra en MKB INFRA reageren verheugd op de toezegging van minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat aan de Tweede Kamer dat ze een bredere toepassing van de betalingsregeling van MKB INFRA steunt. 08 PLATFORM VOOR BOUW & INFRA JAARGANG 15 - NUMMER 4 - DECEMBER 2023 40
INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOOR UW RENOVATIEPROJECT havebomontage.n Snel en vakkundig met maar één contactpersoon VATIEVE OPLOSSINGEN UW RENOVATIEPROJECT havebomontage.nl kundig met maar één contactpersoon INNO VOOR Snel en v
Onderwijs. Daar gaat het in dit nummer over. Niet uitsluitend natuurlijk. In de rubriek Uitgelicht ligt de focus bij natuurinclusief bouwen en verder laten enkele leden uit de achterban zich van hun innovatieve kant zien. Ook aandacht voor bedrijfsopvolging. Op veler verzoek organiseerde de AFNL een workshop over dit thema. Maar we openen deze uitgave met twee artikelen over middelbaar onderwijs. Want daar, in het middelbare onderwijs, worden keuzes gemaakt. Als we in de toekomst de aanwas van jong bouw- en infra-talent willen garanderen, dan moet ons prachtige vak daar op een goede manier gepresenteerd worden. En dan blijkt toch dat er werk aan de winkel is. Want er zitten mechanismen in de beoordelingsstructuur die bevestigen dat het praktijkgericht onderwijs minder hoog aangeslagen wordt dan het theoretisch onderwijs. Krijgt een leerling het basisschooladvies havo en ontdekt hij of zij in de derde klas havo dat het praktijkgericht onderwijs toch beter bij hem of haar past, dan krijgt de havo-school een minpunt van de Onderwijsinspectie. Geen wonder dat ouders hun kroost het liefst op een schooltype zien dat door de Inspectie het hoogst wordt aangeslagen. Dat verschil in waardering moet heel snel van tafel, anders is de minister ongeloofwaardig als ze via een persbericht op 14 september aankondigt, dat ze ‘meer waardering voor praktijkgericht onderwijs’ op de agenda wil plaatsen. Henk Hagoort voorzitter van de VO-Raad vindt dit net als de leidinggevenden aan het voorbeeldige Vakcollege Techniek in Gorkum een misstand. Ze zijn allemaal voor meer praktijkgericht onderwijs, ook op havo en vwo. In Gorkum hebben ze zelfs al een techniek-havo. En dat is goed nieuws, ook voor de bouw en infra. En dan even iets anders; met ingang van volgend jaar zal een nieuwe hoofdredacteur sturing geven aan het platform BouwBelang. Arie Grevers legt deze functie na vijftien jaar neer en gaat met pensioen. Vanaf deze plek bedanken het BouwBelangteam en de Aannemersfederatie Arie heel hartelijk voor zijn toewijding en inzet als hoofdredacteur, maar ook voor het hanteren van zijn ‘mkb-pen’ bij vele andere uitingen voor mkb-aannemers, want sinds 1990 schrijft hij voor mkb-aannemers. We zullen ook ongetwijfeld nog wel eens een bijdrage van Arie in BouwBelang of elders lezen, want schrijven zit hem in het bloed. Arie, veel dank voor alles wat je voor mkb-aannemers hebt gedaan en vooral geschreven en we wensen je vooral een gezonde en fijne pensioentijd. Riek Siertsema, voorzitter Aannemersfederatie Nederland BB_05-2022.indd 5 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG COLOFON VOORWOORD Meer waardering voor praktijkgericht onderwijs! © 2023. Nederlandse HandelsUitgaven. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevens-bestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste geweten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. BouwBelang verschijnt vier keer per jaar in de maanden maart, juni, september en december in een oplage van 10.000 exemplaren. UITGEVER Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra De Smalle Zijde 20A, 3903 LP Veenendaal Telefoon: (0318) 544 900 E-mail: secretariaat@aannemersfederatie.nl www.aannemersfederatie.nl ONTWIKKELING EN REALISATIE Nederlandse HandelsUitgaven Maagdenburgstraat 22, 7421 ZC Deventer Telefoon: (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl www.handelsuitgaven.nl BLADMANAGEMENT Frank de Groot REDACTIE Arie Grevers (hoofdredacteur) E-mail: arie@bouwbelang.com Frank de Groot Geert Hilferink Hans Fuchs REDACTIEADRES Nederlandse HandelsUitgaven Postbus 2273, 7420 AG Deventer E-mail: redactie@bouwbelang.com COÖRDINATIE Rielèn van der Hoek FOTOGRAFIE Kees Stuip ILLUSTRATIES Hennie Vaessen VORMGEVING EN PREPRESS Ronald Wientjes, Create-by ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Nederlandse HandelsUitgaven Hugo Arends Telefoon: (0570) 861007 E-mail: advertentie@bouwbelang.com ABONNEMENTEN, ADRESWIJZIGINGEN, EN OPZEGGINGEN E-mail: info@bouwbelang.com DRUK Damen Drukkers Postbus 14 4250 DA Werkendam PLATFORM VOOR BOUW & INFRA
6 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023 Nieuws en achtergronden kunnen, eventueel voorzien van foto (digitaal beeld minimaal 300 dpi), worden gestuurd naar: redactie@bouwbelang.com of naar: Nederlandse HandelsUitgaven, Postbus 2273, 7420 AG Deventer NIEUWS EIB: 100.000 NIEUWBOUWWONINGEN PER JAAR HAALBAAR ‘Stevige beleidsinzet is wel nodig’ Alleen met een pakket aan structurele reguleringsmaatregelen kan de nieuwbouw van woningen op middellange termijn worden opgestuwd richting 100.000 per jaar. Meest kansrijk hierbij is het aanwijzen van kleinschalige woonlocaties in het groen en een verruiming van de leennormen voor starters. Dat stelt het EIB in de recente publicatie 'Stimuleringsmaatregelen woningbouw'. Op korte termijn kan een pakket aan financiële maatregelen een impuls opleveren waarmee de tijdelijke dip in de woningnieuwbouw sterk kan worden beperkt. Daarin spelen de starters volgens het EIB een belangrijke rol. Het versterken van de positie van starters is een belangrijke kwestie die in de huidige woningmarktcrisis te weinig aandacht krijgt. De rentestijging hakt er flink in, juist bij de starters. Zij moeten ook steeds vaker maximaal lenen en lopen zo tegen de grenzen van de financiering aan. Als de vraag vanuit koopstarters de komende tijd ook nog verder onder druk zou komen, dan levert dit grote risico's op voor de doorstroming op de gehele markt, zo stelt het EIB. ‘Eenvoudige en snel in te voeren maatregelen die de positie van starters versterken op de hypotheekmarkt dienen dan ook een veel breder belang dan alleen het directe voordeel voor de starters zelf.’ NIET BOVEN 75.000 KOMEN De ambitie om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen, is door de huidige economische situatie verder buiten beeld geraakt. De vergunningen voor nieuwe woningen zijn gedaald van 80.000 in 2021 tot naar verwachting 60.000 dit jaar. Zonder aanvullend beleid zal de woningbouwproductie op de korte termijn dalen en op middellange termijn niet boven de 75.000 woningen uitkomen. Het aanwijzen van kleinschalige groene woonlocaties, die relatief snel zijn te realiseren en waar geen publieke middelen voor nodig zijn, kunnen die terugval mede voorkomen. Ook het verruimen van de inkomensnormen voor starters bij de hypotheekverstrekking biedt kansen. De derde – volgens het EIB politiek gevoelige – maatregel is het versoepelen van de betaalbaarheidseisen bij de woningbouwprogrammering. Het betaalbaarheidsbeleid vergroot weliswaar het relevante aanbod in de nieuwbouw, maar maakt woningbouw minder rendabel en zorgt er daarnaast voor dat minder betaalbare woningen vanuit de bestaande voorraad beschikbaar komen. FINANCIËLE IMPULS De dip op de korte termijn kan volgens het EIB worden teruggedrongen met een pakket aan tijdelijke financiële maatregelen. Een opkoopfonds lijkt hiervoor het meest effectief omdat het direct aangrijpt bij de tijdelijke vraaguitval. Een garantieregeling kan een alternatief zijn, dat aangrijpt bij de financiering vanuit banken, maar waarvan de effecten bescheiden zijn. Een tijdelijke verlaging van het btw-tarief op nieuwbouwwoningen geeft ook een impuls in de komende jaren. Al deze maatregelen vergen een tijdelijke inzet van publieke middelen.
7 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG Onderzoek naar verdeling kosten funderingsschade ■ De Tweede Kamer heeft onlangs een motie aangenomen om te onderzoeken hoe de kosten van funderingsschade verdeeld kunnen worden tussen eigenaren, overheden en waterschappen. Minister De Jonge heeft tevens aangekondigd werk te maken van het voorkomen en herstellen van verzakkingen en andere schade aan funderingen. Door het veranderende klimaat kan schade optreden aan funderingen op houten palen of op een ondiep gemetselde fundering. De herstelkosten hiervoor kunnen in de tienduizenden euro’s lopen en komen nu nog geheel op het bordje van de woningeigenaar. Onderzocht is dat in totaal bijna een miljoen woningen in Nederland kans op deze funderingsschade lopen. Was funderingsschade lange tijd vooral een probleem dat in West- en Noord-Nederland speelde. Door zakkend grondwater, veroorzaakt door langdurig neerslagtekort, komen er echter steeds meer schademeldingen uit andere delen van Nederland binnen. Ook in gebieden met bijvoorbeeld veel kleihoudende gronden blijken funderingsproblemen voor te komen. De problemen doen zich vooral voor bij panden gebouwd voor 1970, maar ook gebouwen die daarna zijn gebouwd kunnen aangetast worden. AANVALSPLAN Er is al geruime tijd politieke aandacht voor de gevolgen van funderingsschade. Kamerlid Nijboer (PvdA) diende samen met CDA, D66 en SP drie moties in, die alle drie zijn aangenomen. Ze vragen de regering hierin een ‘aanvalsplan’ op te stellen om verdere verzakking van huizen te voorkomen en schade aan funderingen te herstellen. Ander belangrijk punt voor de fracties is een redelijke kostenverdeling tussen alle betrokken partijen. Minister De Jonge heeft aangegeven te werken aan nationale aanpak van funderingsschade die uitvoerbaar en rechtvaardig is. Dit voorstel wordt begin 2024 verwacht. NIEUWS
8 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023 AFNL EN MKB INFRA BLIJ MET TOEZEGGING MINISTER ‘Goed dat minister EZK betalingsregeling ondersteunt’ ■ Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra en MKB INFRA reageren verheugd op de toezegging van minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat aan de Tweede Kamer dat ze een bredere toepassing van de betalingsregeling van MKB INFRA steunt. De minister heeft via schriftelijke beantwoording van kamervragenaangegeven deze regeling onder de aandacht van de VNG te hebben gebracht. Daarbij laat ze weten ook andere overheidsopdrachtgevers zoals het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat, IPO, Unie van Waterschappen en ProRail te informeren over deze regeling. De betalingsregeling van MKB INFRA beperkt het oprekken van factuurtermijnen door knelpunten bij facturering weg te halen. Het duurt soms weken of maanden voordat de aannemer de eerste factuur mag indienen en nog langer voordat deze wordt goedgekeurd en betaald. Dit, terwijl het werk al gaande is en mkb-aannemers dus als een soort kredietverstrekker fungeren met onverantwoorde liquiditeitsrisico’s van dien. SUCCESVOLLE PILOTS Vanuit MKB INFRA (de mkb-aannemers in de infrasector, aangesloten bij AFNL), hebben inmiddels meerdere pilots met overheidsopdrachtgevers tot positieve resultaten voor zowel opdrachtnemers als opdrachtgevers geleid. MKB INFRA heeft voor het uitrollen van deze systematiek een subsidie via Beter Aanbesteden van EZK gekregen, maar kon nog wel een extra duwtje in de rug gebruiken. “Goed dat de minister van EZK zich nu zelf inzet om de regeling te ondersteunen”, zo laten AFNL en MKB INFRA in een reactie weten. VOORFINANCIERING ZORGT VOOR PROBLEMEN Uit onderzoek van de Aannemersfederatie blijkt telkens weer dat mkb-aannemers lang moeten wachten op betalingen en factureringstermijnen vaak eenzijdig worden opgerekt. Bij mkb-ondernemers ontstaat hierdoor een tekort aan werkkapitaal, waardoor zij in financiële problemen kunnen komen. Het CBS had eind 2021 al berekend dat voor het gehele mkb een financieringsgat was ontstaan van 55 miljard euro ten nadele van het mkb. Dit gat kan worden gedempt door ‘gewoon’ op tijd te betalen en op tijd facturen te mogen indienen.
GERRALD HEIJNEN is senior belastingadviseur bij Alfa Accountants en Adviseurs in Barneveld Op moment van schrijven vinden de debatten voor de Tweede Kamerverkiezingen plaats en alle partijen proberen zich te profileren. Een aantal thema’s die deze verkiezingen domineren raken u als bouwondernemer rechtstreeks, zoals de stikstofcrisis, klimaatcrisis en woningcrisis. Allerlei oplossingen worden aangedragen met als belangrijke vraag: wie gaat dat allemaal betalen? De roep van links dat de sterkste schouders maar de zwaarste lasten moeten dragen en de roep van rechts dat het vooral uit de bezuinigingen moeten komen. Op het moment van het lezen van deze column zijn de verkiezingen achter de rug en is er duidelijk wie de grootste partij is geworden en kan het formeren gaan beginnen. Welke partijen ook gaan samenwerken, de bovengenoemde thema’s zullen de komende jaren een belangrijke rol blijven spelen. U zult daar als ondernemer hoe dan ook mee te maken gaan krijgen. Het is naar mijn mening dan ook belangrijk deze thema’s in uw visie en strategie voor de toekomst mee te nemen. Waar zitten de bedreigingen van deze thema’s, maar vooral waar liggen de kansen met betrekking tot deze thema’s? Door tijdig te anticiperen op de kansen die het u biedt kunt u ook optimaal van deze kansen gebruik maken. Mogelijk vragen deze kansen ook om andere acties. Denk bijvoorbeeld aan het aanvragen van octrooien, het vastleggen van rechten of het aanvragen van subsidies waar u voor in aanmerking kunt komen of het herstructureren van uw onderneming. Regeren is immers vooruitzien. Waar u geen voortuitziende blik voor nodig heeft is het belastingplan 2024. De wijzigingen van het belastingplan zijn inmiddels bekend. Ook hier kunt u dit jaar nog op anticiperen. Ik verwijs u dan ook graag naar https://www.alfa.nl/ eindejaarstips voor de eindejaartips van Alfa accountants en adviseurs. Wat gaat het worden? FISCALE TIPS 9 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG NIEUWS AFNL tekent convenant Schoon en Emissieloos bouwen ■ Samen met verschillende ministeries, waterschappen, provincies, gemeenten en andere branche- en netwerkorganisaties heeft AFNL eind oktober convenant Schoon en Emissieloos bouwen ondertekend. Het convenant heeft gevolgen voor duizenden ondernemingen in Nederland die meewerken aan deze transitie. In het convenant zijn afspraken gemaakt om de bouw schoner, gezonder en stiller te maken, wat goed is voor natuur, gezondheid en klimaat. Door het stikstofvraagstuk is de noodzaak om de bouwsector te verduurzamen hoog. Het ondertekenen van het convenant is volgens AFNL een belangrijke stap om perspectief te bieden bij bouwprojecten. De routekaart geeft de sector duidelijkheid over wat zij de aankomende jaren kunnen verwachten en hoe zij zich hierop kunnen voorbereiden. Overigens wordt al gewerkt aan die verduurzaming. Op steeds meer projecten wordt met emissieloos én schoner materieel gewerkt. ROUTEKAART In de routekaart staat het tempo beschreven waarmee de komende jaren schoner en emissieloos materieel wordt uitgevraagd. Lichter materieel zal daarbij eerder emissieloos worden dan zwaarder of specialistisch materieel. Deze afspraken moeten ervoor zorgen dat we de doelstellingen op het gebied van natuur (stikstof), klimaat (CO₂) en schone lucht (fijnstof en stikstof) kunnen halen door steeds slimmer en meer schoon en emissieloos bouwmaterieel in te zetten. Met het convenant verbinden partijen zich aan de routekaart. RUIM 1 MILJARD EURO De Rijksoverheid stelt ruim 1 miljard euro beschikbaar voor de periode tot en met 2030 voor emissie-reducerende maatregelen in de bouw gericht op werk-, voer- en vaartuigen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ondersteunt de ondernemers in de bouwsector met de Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel (SSEB) bij de overstap naar duurzamer bouwmaterieel. Een zogenoemde Specifieke Uitkering (SPUK)-regeling van in totaal 180 miljoen euro moet er voor zorgen dat medeoverheden die het convenant tekenen, de extra kosten die emissieloos aanbesteden met zich meebrengt deels gesubsidieerd krijgen. Om dezelfde reden gaat ook een deel van de middelen naar de aanbestedende Rijksdiensten. Tot slot ondersteunt de Rijksoverheid de ontwikkeling van kennis op het gebied van ‘slimmer werken’ door procesmaatregelen, prefab en andere tools.
Tekst: Arie Grevers - Foto's: Kees Stuip Henk Hagoort: “Ik ben voorstander van een scholenstructuur, waarbij het selectiemoment voor leerlingen pas bij een leeftijd van 15 jaar komt te liggen in plaats van bij 12 jaar. EEN VIJFJARIG VMBO KAN OPMAAT ZIJN VOOR MEER PRAKTIJK VOOR ALLE LEERLINGEN “De mens is van nature een hoofd- én handenwezen” 10 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023
INTERVIEW Ouders hebben het beste met hun kroost voor. En dat betekent in hun ogen vaak dat zoon of dochter de middelbare schoolleeftijd ten minste dient door te brengen op de havo en het liefst op vwo of gymnasium. Een diploma van één van deze schooltypen is immers een garantie voor een goede vervolgopleiding, denken ze. En dat biedt dan weer uitzicht op een baan met aanzien die ook nog eens goedbetaald wordt. Een hardnekkig misverstand, zegt de voorzitter van de VO-Raad Henk Hagoort. “Ouders denken dat hun kind aan de verkeerde kant van de streep zit, als het naar het vmbo gaat en met havo, vwo en gymnasium aan de goede kant. Dat is onzin, want er loopt helemaal geen streep. Het is op dit moment zo, dat de studenten op een gemiddelde hbo voor zestig procent van de havo en voor veertig procent van het mbo komen. Terwijl de route via het mbo voor veel leerlingen wel eens een meer motiverende en passende route zou kunnen zijn. Want ook het onderwijs aan vrijwel alle hbo’s is een combinatie van praktijk en theorie en niet alleen maar theorie zoals meestal op de havo. Kom je van het mbo, dan ben je daar al aan gewend en zou de overgang wel eens soepeler kunnen verlopen. Dat je wat afsluit als je de route via mbo kiest, is een vooroordeel dat nergens op gebaseerd is en vooral in de hoofden van ouders leeft.” KUNSTMATIGE KNIP Hagoort zou het overigens heel gezond vinden als de leerlingen op havo en vwo kennis zouden maken met praktijkgerichte vakken. Het merendeel van de leden in zijn achterban ziet dat ook zo. “Ik vind dat er in Nederland teveel kinderen in een zuiver theoretische stroom zitten. We hebben een kunstmatige knip gemaakt tussen theorie en praktijk, terwijl niemand zo in elkaar zit. We zien dat het aantal zittenblijvers en ongemotiveerde leerlingen op de havo erg hoog is. Dat zou je voor een deel kunnen toeschrijven aan het ontbreken van praktijkgerichte vakken. Het is onnatuurlijk om jongeren vijfentwintig uur per week op te sluiten in een lokaal tussen de boeken. Bovendien zijn er maar weinig beroepen waarin je alleen met je hoofd werkt. Het zit nu eenmaal in de aard van mensen dat ze behalve met hun hoofd ook graag met hun handen bezig zijn. Alles pleit ervoor om op havo en vwo tijd in te ruimen voor praktijkgerichte vakken en daar valt techniek ook onder. Gelukkig werkt een aantal scholen momenteel aan een praktijkgericht vak in het curriculum van de havo” VERBETERING IMAGO AMBACHT Door praktijkgericht onderwijs op alle middelbare schooltypen zou je ook het imago van ‘werken met je handen’ een boost kunnen geven. Leerlingen ervaren dan dat het motiverend is. “Ik vind het altijd een feest als ik op een vmbo ben. Het zijn krachtige scholen met een mooie mix van theorie en praktijk en dat is motiverend voor leerlingen en docenten. Heerlijk dynamisch voor wie alleen een klaslokaal met stoelen en tafeltjes gewend is. Een keuze voor het vmbo is een beredeneerde keuze voor een vervolgopleiding zonder je vast te leggen. Je kiest een profiel, maar sluit geen wegen af. Volg je het profiel Zorg en Welzijn, dan kun je altijd nog switchen naar techniek. Pas bij de overgang naar het mbo is je keuze definitiever. En daarna kun je als je dat wilt door naar het hbo.De zorgen – en die zijn er natuurlijk ook wel – zijn niet anders dan op havo of vwo.” MEER WAARDERING VOOR PRAKTIJK Minister Paul van Primair en Secundair Onderwijs heeft onlangs in een brief laten weten te willen werken aan meer waardering voor praktijk in het funderend onderwijs. “Dat sluitop zich prima aan bij wat wij willen. Maar de huidige structuur bevat altijd nog mechanismen die haar plannen in de weg zitten. Eén ervan is de wijze waarop de inspectie kijkt naar de scholen en hun prestaties. Daarbij is het advies van de basisschool leidend en dat gaat er altijd nog vanuit dat theorie hoger is dan praktijk. Dus als een leerling van een havo naar een mbo gaat is er sprake van afstromen en krijgt de school een rood kruisje. Terwijl je eigenlijk naar een structuur wilt, waarbij je een rood kruisje krijgt als de opleiding niet passend is voor het kind en een groen kruisje als het kind zich op zijn plaats voelt op de opleiding.” Hagoort noemt ook segregatie een probleem. “De vmbo- en havo/ vwo-scholen vind je doorgaans op aparte locaties. Je komt elkaar niet tegen en dat was ook niet de bedoeling. Vanuit de VO-Raad willen we graag meer integratie, zodat de school een betere afspiegeDe VO-Raad wil graag een sterk middelbaar onderwijs. Maar wat is dat? En welke plaats ziet de voorzitter van de raad Henk Hagoort voor het praktijkgericht onderwijs? “Veranderingen in het onderwijs gaan langzaam. Maar een meerderheid van onze leden is voor praktijkgericht onderwijs aan alle leerlingen in het middelbaar onderwijs.” 11 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG
INTERVIEW ling van de samenleving wordt. Met een middenschoolachtige constructie zou je de strikte scheiding tussen theorie en praktijk kunnen doorbreken. Leerlingen van de onderbouw zou je hetzelfde lesprogramma kunnen aanbieden, inclusief praktijkonderwijs. Dan stel je het selectiemoment uit van 12 naar 15 jaar en iedere leerling kan ervaring met praktijkonderwijs opdoen. Maar dat is toekomstmuziek. Ik zou al blij zijn als we kleine stap kunnen zetten.” NAAR EEN VIJFJARIG VMBO Waaruit bestaat dan de kleine stap die Hagoort graag zou willen zetten? “We hebben voor havo en vwo een driejarige onderbouw. Voor vmbo is die twee jaar. Zou mooi zijn als we er drie jaar van maken – dus graag een vijfjarig vmbo. Want ook de vmbo-leerlingen moeten op een goede manier aan de slag kunnen met burgerschap, basisvaardigheden taal en rekenen en digitale geletterdheid. Dat kost tijd. Het is wat mij betreft een eerste stap op weg naar een situatie die we misschien ooit zullen bereiken: het opschuiven van het selectiemoment van twaalf naar vijftien jaar.” LIEFST ZO VROEG MOGELIJK MEEDENKEN Pieter Omtzigt herhaalt vaak, dat de Tweede Kamer er niet is om bij het kruisje een handtekening te zetten onder een wet die gebaseerd is op afspraken tussen de overheid en de sectoren. Daar is veel voor te zeggen. Maar vroegtijdige consultatie van de sectoren behoedt de overheid voor wetten die compleet zijn losgezongen van de praktijk. En doorgaans wordt de VO-Raad tijdig betrokken in het besluitvormingsproces. Soms gaat het mis en dat is volgens Hagoort het geval als Tweede Kamerleden vanuit emoties of incidenten om snelle wetgeving vragen. Hij kan daar toch wel een paar sprekende voorbeelden van noemen. “We vragen op scholen een ouderbijdrage voor schoolreisjes, sportdagen en bijzondere evenementen. In principe is het een vraag aan de ouders en rust er geen verplichting op. De meeste ouders betalen gewoon. Maar niet alle ouders kunnen dat bedrag opbrengen. Wij zien in de praktijk dan, dat de meeste scholen daar wel een oplossing voor vinden. Maar de parlementsleden vonden dat er een wet voor moest komen: de Wet vrijwillige ouderbijdrage. Scholen zijn nu verplicht om via hunwebsite en in brieven te communiceren dat de Techniek op alle middelbare scholen is een goed idee. Laat uw mening horen via een simpele click op de website bouwbelang.com VO-Raad De VO-raad is een vereniging van ongeveer 300 schoolbesturen in het voortgezet onderwijs. De raad behartigt de belangen van het voortgezet onderwijs bij overheid, politiek, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties als jeugdzorg. Daarnaast bevordert de VO-raad de kwaliteit van het onderwijs door schoolbestuurders en schoolleiders te faciliteren bij het vervullen van hun taak. De VO-raad vertegenwoordigt vrijwel alle schoolbesturen in Nederland en voert overleg met werknemersorganisaties over de arbeidsvoorwaarden van ruim 120.000 personeelsleden. bijdrage vrijwillig is. Gevolg: op vmbo scholen betaalt een heel groot deel van de ouders niet meer. Op de gymnasia betaalt 90% van de ouders nog wel. Dus die klassen gaan gewoon naar Rome. De leerlingen van het vmbo gaan nergens meer naartoe. De verschillen tussen de scholen zijn alleen maar groter geworden. Met de beste bedoelingen pakt een wet desastreus en volstrekt averechts uit.” “Hetzelfde geldt voor de Wet nieuwe scholen. Die maakt het mogelijk dat je gemakkelijker dan voorheen een nieuwe school kunt stichten. Gevolg: vermogende ouders die vinden dat hun school iets te gekleurd wordt, richten een school op voor hun kinderen. De wet werkt segregatie in de hand en dat kan toch niet de bedoeling zijn.” Hagoort vindt dat de VO-Raad en zijn leden ook op de beladen onderwerpen tijdig gehoord moeten worden. Dat zou ongelukken kunnen voorkomen en leiden tot betere wetten. Zeker niet tot wetten die voor geen enkel probleem een oplossing zijn. Sterker nog: die problemen veroorzaken. 12 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023
ONDERWIJS Onze school is bij wijze van spreken de lts van vroeger, maar dan 3.-, 4.-, 5.0. Alle leerlingen krijgen vanaf week één standaard tien uur praktijklessen aangeboden en dat maakt ons uniek in Nederland. Het betekent wel dat we de theorievakken enigsTeamleider Leo Dane: “Leerlingen komen binnen als ze twaalf zijn en kunnen tot hun achttiende blijven om daarna een baan te zoeken. En als ze doorstromen naar het mbo en hbo hebben ze een betere start dan hun medeleerlingen die direct van de havo of het vwo komen. Voor beBijna 1000 leerlingen (vmbo, havo en mbo) komen dagelijks uit een omtrek van soms wel dertig kilometer voor de lessen aan het Gilde Vakcollege Techniek in Gorkum. Wat maakt deze school zo geliefd dat leerlingen op hun weg ernaar toe soms twee andere scholen links laten liggen? Dat vragen we aan directeur Krijn Redert en teamleider Leo Dane. Tekst: Arie Grevers - Foto's: Kees Stuip BEDRIJFSLEVEN ENTHOUSIAST OVER GILDE VAKCOLLEGE TECHNIEK IN GORINCHEM LTS 5.0 zins in elkaar moeten schuiven.” Aan het woord is Krijn Redert. Hij is directeur van een school, waaraan in veertien technische vakdisciplines onderwezen wordt op niveaus vmbo-basis, vmbo-kader, techniek-havo en mbo. Gilde Vakcollege Techniek in Gorinchem heeft het allemaal in huis. Teamleider Leo Dane (l) en directeur Krijn Redert van Gilde Vakcollege Techniek: “Onze docenten spreken de taal van de praktijk en in onze regio zijn we gezegend met ondernemers die de taal van het onderwijs beheersen.” 13 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG
paalde vakken krijgen ze vrijstelling en ze zijn gewend aan de combinatie theorie en praktijk, die ook op het mbo en hbo gangbaar is.” BEOORDELING SCHOOLINSPECTIE VO ACHTERHAALD Bij oprichting in 1965 was de school een lts. Vanaf het begin ging het uitsluitend om techniek, geen vakken als zorg- en welzijn of economie. Alleen techniek dus, maar dan techniek op een hoog niveau. En dat is nog steeds zo, nu de opleidingen een andere naam hebben. Krijn Redert: “We kregen al snel veel leerlingen met een mavo-advies, maar die graag iets met hun handen wilden doen. Die leerlingen verlaten de school met een kaderopleiding en dan heeft de school het volgens de schoolinspectie voortgezet onderwijs (vo) slecht gedaan. Leidend is het basisschooladvies. De inspectie redeneert als volgt: een diploma kaderopleiding is lager dan een mavo-diploma, dus heeft de leerling in zijn schoolcarrière onder zijn niveau gepresteerd en dat reken je de school aan met minpunten. Wij vinden die redeneertrant volstrekt achterhaald. Je zou moeten kijken naar wat het best aansluit bij de capaciteiten en de wensen van de leerling. Er zitten hoogbegaafde leerlingen op de techniek-havo en die gaan naar onze school, omdat ze graag ook met hun handen aan de slag willen. Moet je tegen zo’n leerling zeggen: sorry, jij mag in je middelbare schooltijd alleen in een lokaal zitten tussen boeken? Wij denken van niet en vinden dat de inspectie de definities moet aanpassen aan deze tijd.” “Geheel zelfstandig analyseren, berekenen en ontwerpen derdejaars leerlingen oplossingen voor reële problemen in de praktijk.” 14 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023
ONDERWIJS GEEN EXCELLENTE STATUS, GEEN EXPERIMENTEN Dat afwaarderen van schoolprestatie heeft gevolgen voor de status van de school. Gilde Vakcollege wil graag aangemerkt worden als school waar experimenten worden toegelaten, omdat je dan aanspraak kunt maken op speciaal daarvoor gereserveerde budgetten. Ze zijn de enige school in Nederland met een techniek-havo en nu die term dankzij de ChristenUnie in het regeerakkoord van het kabinet Rutte 4 is beland, wordt het zinvol een stevige basis voor dit type onderwijs te ontwikkelen. Gilde lijkt er de aangewezen school voor om daarmee aan de slag te gaan. Maar dat kan niet. Wil je experimenten doorvoeren dan moet je een excellente school zijn. Maar als je minpunten van de Inspectie krijgt, ontvang je in het huidige beoordelingssysteem nooit de status excellent. Ook liggen de ‘opbrengsten’ voor vakken als Nederlands en Engels rond het landelijke gemiddelde. De situatie is als de spreekwoordelijke slang die in zijn staart bijt. Inspecteurs kwamen langs toen de school acht jaar geleden startte met de techniekhavo. Krijn en Leo kregen te horen dat er geen wettelijk kader voor was, maar, voegden de inspecteurs eraan toe: ga vooral zo door. Het initiatief is bijzonder succesvol en het bedrijfsleven staat te springen om deze mensen. Krijn Redert: “Onze leerlingen hoeven geen moeite te doen om een stageplaats te vinden. En als het hun bevalt, biedt de stageplaats uitzicht op een baan. Niet zelden betalen de ondernemers ook een vervolgopleiding.” STEUN VAN BEDRIJFSLEVEN ONONTBEERLIJK Ook op financieel terreinlopen ze op het Gilde soms langs het randje. De uitrusting van de praktijklokalen is duur. Leo Dane: “We hebben hoogwaardige apparatuur. Er staan onder meer 3D-printers, een kleine robot en een lascobot. Verder moet de afzuiginstallatie op orde zijn. Qua kosten zit je zo aan een paar ton. Daar krijgen we wel extra geld voor, maar niet voor onze techniek-havo. Omdat daarvoor het wettelijk kader ontbreekt, ontvangen we per leerling het budget dat de overheid reserveert voor een normale havo-leerling. En dat is veel te weinig. We bouwen met de leerlingen techniek-havo en mbo bijvoorbeeld een modelauto met een motor die op waterstof kan draaien. Dat kost ongeveer 10.000 euro.” Krijn Redert: “Onze school kan niet bestaan zonder steun van het bedrijfsleven. We hebben er speciaal een stichting voor opgericht en daar zijn ongeveer 300 bedrijven bij aangesloten. Ze springen bij als dat nodig is – ook met materialen. Verleden jaar en ook dit jaar stegen de materiaalkosten met ongeveer 35 procent. Dan stuur ik een mailtje rond of de bedrijven hout of metaal voor ons hebben. Verder geven ze ons gevraagd en ongevraagd advies. Als bepaalde onderdelen in ons onderwijspakket niet aansluiten op ontwikkelingen in de praktijk, laten ze dat weten. Wij vinden dat prettig, want zo kunnen we onze lessen nog beter maken voor onze leerlingen.” Leo Dane: “Een ander voorbeeld. We verzorgen nascholing in de avonduren voor medewerkers van bedrijven. Zo hebben in twee jaar 500 installatietechnische monteurs een CO-Vakman gehaald. Sinds april dit jaar mag je zonder certificaat geen gasverbranVolgend jaar oktober wordt het nieuwe Vakcollege van 10.000 vierkante meter in gebruik genomen. Tot die tijd is het behelpen en blijft het gymlokaal een lokaal voor praktijkonderwijs. “Een leerling met advies mavo, sluit zijn schoolcarrière af met kaderdiploma techniek. Minpunten voor de school, zegt de inspectie. Wij zeggen: volstrekt achterhaald.” 15 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG
ONDERWIJS dingsinstallaties meer installeren en onderhouden. Ook lassers leren in de avonduren omgaan met de nieuwste lasapparaten. Deze brengen ze mee als ze hier komen voor bijscholing. Overdag kunnen wij er onze leerlingen mee laten werken. De samenwerking met het bedrijfsleven heeft in de loop der jaren een vanzelfsprekend en organisch karakter gekregen.” Krijn Redert: “Mede daarom zijn de Hotspots (zie de vorige BouwBelang, nr. 3, p.40) bij ons een succes. De contacten met de bedrijven zijn goed en we hebben er de massa voor. Als je op een school zit waar de afdeling Bouw uit tien leerlingen bestaat en één docent, dan is het moeilijk om een Hotspot te organiseren. Mogelijk een reden waarom in andere regio’s de Hotspots moeizaam van de grond komen. Bij ons draaien er inmiddels een stuk of tien.” Een Hotspot is een locatie bij het bedrijf waar leerlingen van vmbo en mbo opdrachten van hooguit twee dagen uitvoeren. OPDRACHTEN UIT DE PRAKTIJK Dat de contacten met het bedrijfsleven zo goed zijn, komt volgens de beide mannen ook doordat de leerkrachten vrijwel allemaal uit de praktijk komen.Hun pedagogische graad hebben ze gehaald na een opleiding in de avonduren en op zaterdag. Ze spreken de taal van de praktijk en andersom is men in de regio rondom Gorkum gezegend met ondernemers die de taal van het onderwijs beheersen. Dat blijkt ook uit de opdrachten die de ondernemers de derdejaars leerlingen in de techniek-havo aanbieden. Gilde verwacht van de bedrijven, dat ze problemen formuleren waar ze zelf nog geen oplossing voor hebben.Een probleem wordt opgepakt door twee op drie groepjes leerlingen, die elk een analyse, een plan van aanpak en een doorrekening presenteren. Het bedrijf bepaalt wat de beste oplossing is en die mogen de leerlingen zelfstandig uitvoeren. Voordat de leerlingen in het derde jaar belanden is er een stevige basis technische kennis gelegd in de eerste twee jaren, waarin alle leerlingen – ongeacht het niveau – kennismaken met de disciplines die Gilde in huis heeft: bouw, infra, voertuigen, maritiem,… enzovoort. Na het derde jaar lopen de leerlingen nog twee jaar stage bij bedrijven. Krijn en Leo kunnen overigens mooie voorbeelden geven van de oplossingen die de derdejaars leerlingen bedenken voor de ondernemers. Krijn Redert: “Een bandenleverancier weet niet wat hij met de talloze tweedehands velgen aanmoet. Hij vindt het eigenlijk jammer deze te moeten afvoeren. Hij vraagt de leerlingen of zij een idee hebben. De leerlingen hebben op kosten van het bedrijf een revisiestraat ontwikkeld en gerealiseerd. De ondernemer is heel tevreden over het resultaat en er volgt nog een uitbreiding. Eén van de leerlingen heeft er een baan aan overgehouden.” Leo Dane: “Een ander mooi voorbeeld: de beschermkappen voor de knieën passen vaak niet goed. De leerlingen kwamen met kniebeschermers die met een 3D-printer op maat van de gebruiker gemaakt zijn. Dat hebben ze voor Siemens in Vianen gedaan, maar het product kan ook één op één door stratenmakers ingezet worden.” Krijn Redert: “Bedrijven zien de voordelen van een school als de onze. Wij hoeven nooit stageplekken te zoeken. Sterker nog: ze doen hun uiterste best op onze stagemarkt om de leerlingen aan zich te binden. De léérlingen kiezen zelf een bedrijf uit dat bij hen past en dat hun voldoende uitdaging biedt.” VROUWEN IN TECHNIEK Er wordt op een andere locatie hard gewerkt aan een splinternieuwe school van 10.000 vierkante meter speciaal voor het Gilde Vakcollege Techniek. Oplevering: eind oktober 2024. Daar zijn de beide heren dolenthousiast over, want de huidige locatie groeit uit zijn jasje. In het gymlokaal is een praktijkruimte ingericht en de doucheruimte doet dienst als theorielokaal. Hebben ze nog wensen? Krijn Redert: “Ik zou graag zien dat er meer meiden voor techniek kiezen. We hebben er nu ongeveer 25 verdeeld over alle studierichtingen. Ook vrouwelijke techniekdocenten zijn van harte welkom. We hebben er nu geen, maar we zouden er graag een aantal binnen onze school willen hebben. Het wegingssysteem van de schoolinspectie voortgezet onderwijs is achterhaald en schadelijk voor het imago van techniekonderwijs. Laat uw mening horen via een simpele click op de website bouwbelang.com. “De samenwerking met het bedrijfsleven heeft in de loop der jaren een vanzelfsprekend en organisch karakter gekregen.” 16 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023
Tekst: Geert Hilferink - Foto's: Gemeente Eindhoven, Kees Stuip OPDRACHTGEVER WINNAAR MKB INFRA-AANBESTEDINGSAWARD 2023 GEMEENTE EINDHOVEN “Zorgen dat mkb altijd mee kan doen” Zeker voor de infraprojecten die Eindhoven aanbesteedt, geldt dat het gros daarvan het aanleggen of herinrichten van straten, wegen en ondergrondse infrastructuur betreft. “Als we bij de aanbesteding van die opdrachten kiezen voor de grote aannemers en zien dat zij vervolgens het werk onderbrengen bij het mkb, kunnen we evengoed zelf die mkb-ondernemer de opdracht gunnen. Die heeft voldoende kennis en kunde in huis”, vult Bas Drijvers, strategisch inkoopadviseur Ruimtelijk Domein aan. Die visie heeft er mede toe geleid dat Eindhoven het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen De verbindende kracht van het mkb in de stad en regio is voor de gemeente Eindhoven reden om, daar waar het kan, samen te werken met mkb-ondernemers. “Inkoop is voor ons een instrument om doelen op het gebied van duurzaamheid, innovatie en MVOI te behalen. Het mkb kan samen met ons die doelen goed invullen”, zegt wethouder Mieke Verhees van wonen, wijken, ruimte en dienstverlening van de gemeente die eerder dit jaar de MKB INFRA-AanbestedingsAward 2023 won. (MVOI) heeft ondertekend. Verhees: “Daarmee verbinden we ons aan de afspraak om maatschappelijk verantwoord ondernemen concreet te vertalen in ons inkoop- en aanbestedingsbeleid.” AANDEEL IN GROSLIJST Voor de infrawerken die Eindhoven op de markt brengt, werkt de gemeente met een groslijst. “Meer dan 80% van de ondernemingen op die groslijst vertegenwoordigt het mkb. Door bovendien opdrachten niet te clusteren zorgen we ervoor dat het mkb altijd mee kan doen in de aanbestedingen.” Drijvers benadrukt dat Eindhoven alleen kiest voor het grootbedrijf als de opdracht daarom vraagt. “Bijvoorbeeld bij echt groot onderhoud aan geasfalteerde wegen. Dan zoeken we het liefst een partij die een eigen asfaltcentrale heeft. Dan maakt bijvoorbeeld de controle op de kwaliteit makkelijker omdat de partij die het uitvoert ook verantwoordelijk is voor het asfalt.” Bij projecten waar asfalteringswerk minder dan 40% van het werk uitmaakt, kan het mkb wat Eindhoven betreft prima meedingen naar de opdracht. 17 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG Wethouder Mieke Verhees: “Binnen het mkb zit veel innovatiekracht en wij willen graag samen met de markt verduurzamen”
DUURZAME INNOVATIE STIMULEREN In de wijze van aanbesteden houdt Eindhoven als opdrachtgever ook in praktische zin rekening met het mkb. “Door verduurzaming en innovatie mee te wegen in de inschrijving zonder de procedure daarvoor onnodig ingewikkeld te maken, snijdt het mes aan twee kanten. Binnen het mkb zit veel innovatiekracht en wij willen graag samen met de markt verduurzamen. Daarom hebben we ons format voor het aanbesteden versimpeld zodat de inschrijver geen extra werk in de aanbesteding hoeft te steken, maar wel beloond wordt voor zijn duurzame innovaties. Daaraan kennen wij namelijk extra punten toe wat de kans op gunning vergroot”, zegt Verhees. Zo werd onlangs een weg voorzien van nieuw asfalt waarvan de deklaag uit 70% gerecycled asfalt bestaat. “Als een ondernemer weet dat hij meer kans maakt door te investeren in een duurzame verbetering, zal hij sneller geneigd zijn om die investering te doen. Zo versterken we elkaar, want onze openbare ruimte verduurzaamt ook door toepassing van die innovatie.” UITSTOOT TERUGDRINGEN Het terugdringen van de uitstoot van het materieel dat de infra-ondernemers inzetten, speelt ook een belangrijke rol in het aanbestedingstraject. Drijvers: “Je kunt hiervoor hele zware mkiberekeningen maken, maar daarvoor heb je bijna een wiskundige nodig. Voor ons geldt dat we toe willen naar zero emissie. Daarbij kijken we naar de onderdelen die een groot effect hebben, maar altijd wel met in ons achterhoofd dat iedereen mee moet kunnen in die ambitie.” In plaats van regels op te leggen, heeft Eindhoven hiervoor samen met de marktpartijen een matrix voor Zero Emissie Bouwmaterieel ontwikkeld. “We hebben onderzocht welk elektrisch materieel er nu al beschikbaar is en ook heel bewust naar de doorgroeimogelijkheden voor bestaand materieel, Dit laatste hebben we vooral gedaan met het oog op de investeringslast voor het mkb.” HEEL VEEL IMPACT De verduurzaming van het materieel levert in Eindhoven veel op. “Elektrificering van de bouwplaats zorgt voor een schone leef- en werkomgeving en heeft heel veel impact. Medewerkers van de aannemer hebben minder snel last van hoofdpijn omdat de machines veel stiller zijn. En dat geldt ook voor de bewoners in de omgeving van het werk. Dat is voor ons echt een mooie bijvangst”, zegt Drijvers. Eindhoven ziet dat de mkb-aannemers de verduurzaming van het materieel serieus en voortvarend oppakken. “Bij Rijkswaterstaat vraagt de verduurzaming meer tijd. Zij werken met type 3B-machines terwijl de mkb’er waarmee we veel samenwerken met materieel dat voldoet aan de Stage 4 of 5-eisen voldoet. Die zijn substantieel duurzamer en zuiniger.” UNIEKE UITDAGING VOOR BRABANT De uitstoot van stikstof is volgens Drijvers een ‘unieke uitdaging voor Brabant. “We hebben in onze provincie met industrie en veeteelt twee sectoren die zorgen voor een grote stokstofuitstoot. Eindhoven en buur18 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023 Uit handen van wethouder Anne Mulder van de gemeente Den Haag (de vorige Awardwinnaar) ontving wethouder Stijn Steenbakkers namens winnaar gemeente Eindhoven de MKB INFRAAanbestedingsAward 2023’.
OPDRACHTGEVER ‘Mkb denkt creatief in oplossingen’ Volgens Drijvers zijn mkb’ers vaak sterk in het vinden van creatieve oplossingen. “Mooi voorbeeld is bronbemaling. Vaak wordt gedacht dat voor elektrisch materieel allerlei voorzieningen getroffen moeten worden, maar een van de ondernemers waarmee wij werken, pakte dat slimmer aan. In de eerste minuten van bemalen heeft de pomp een piekbelasting, maar daarna volstaat een 230 Volt-aansluiting. De betreffende ondernemer had bij een bewoner in de straat aangebeld en gevraagd of de stekker van de pomp daar in een stopcontact mocht. Voor een kilowatt stroom betaalt de bewoner 35 cent, de mkb’er bood aan hiervoor 50 cent te vergoeden. Dat vond de bewoner prima. Dat is de kracht van mkb’ers, zij schakelen samen met ons naar oplossingen.” gemeenten Veldhoven, Best en Uden groeien steeds dichter tegen elkaar aan en de luchtverontreiniging waait vanzelf onze kant op en andersom. Het maakt voor ons de noodzaak om op zoveel mogelijk vlakken de uitstoot tegen te gaan, groter, waarbij we op zoveel mogelijk manieren en niveaus samenwerken. Wij kijken daarbij intern continu naar de vraag of we wel een goede opdrachtgever zijn om die doelen te bereiken. En hoe we samen met de markt aan verbetering en versnelling kunnen werken. De matrix voor Zero Emissie Bouwmaterieel is daar een goed voorbeeld van.” AMBASSADEUR De jury van de MKB INFRA-AanbestedingsAward was zeer te spreken over de inzet van het mkb bij de realisatie van toekomstige duurzaamheidsontwikkelingen door Eindhoven. Ook de ambassadeursrol die de gemeente daarbij in de regio wil vervullen, werd door de jury geprezen. “Wij zijn als gemeente Eindhoven wel gewend om innovaties en onze kennis daarover te delen”, zegt Verhees. Drijvers laat weten dat er inmiddels al in 104 gemeenten in Nederland masterclasses zijn gehouden, waarin deze aanpak wordt toegelicht. “Recent nog in Amsterdam. Het werkt voor ons, dus waarom zou het voor andere gemeentelijke opdrachtgevers niet werken? Er is vanuit het hele land grote belangstelling, waarschijnlijk mede vanwege de eenvoud van de werkwijze en de simpele manier waarop het lokale en regionale mkb meer kans maakt om mee te doen bij aanbestedingen. Inmiddels zijn er al 25 gemeentes die onze aanpak gebruiken.” WONINGCORPORATIES OOK MEENEMEN Volgens Verhees hoeft de werkwijze niet beperkt te blijven tot infrawerken. “We willen het graag breder inzetten. Zo willen we ook met woningcorporaties in gesprek om te kijken of we het ook binnen de woningmarkt kunnen toepassen. De voordelen die wij als opdrachtgever hebben van het samenwerken met mkb-ondernemers, kan een corporatie als opdrachtgever ook hebben.” Bovendien, zo besluit Verhees, ervaart de gemeente Eindhoven dat het algemeen belang van de stad gediend is bij de betrokkenheid van het mkb. “Als je meer oog hebt voor elkaars belangen en daar rekening mee houdt, wordt de hele gemeenschap daar beter van.” 19 NUMMER 4 - 2023 | BOUWBELANG Bas Drijvers: “De kracht van mkb’ers is dat ze creatief denken en samen met ons schakelen naar oplossingen” V.l.n.r. Philip van Nieuwenhuizen, voorzitter MKB INFRA, Peter Remmits, voorzitter jury MKB INFRA Award, Stijn Steenbakkers, wethouder gemeente Eindhoven, Anne Mulder, wethouder gemeente Den Haag, Gerda Quak, directeur bedrijfsvoering Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en René de Koff, wethouder gemeente Rijssen Holten.
KKW en de OASE waren de opmaat en de afronding van een presentatie die draaide om koop en verkoop van een onderneming – en de vragen die je je daarbij als ondernemer moet stellen: hoe vind je de juiste overnamekandidaat, hoe verloopt een overname(-proces), wat is de waarde van een bedrijf, wat zijn de valkuilen en wat zijn de aandachtspunten bij een familieoverdracht? Ben olde Hartman is de naamgever van Olde Hartman Advies B.V., specialist in overnames in de bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij. Sinds 2000 adviseert en begeleidt hij samen met zijn zoon bedrijven in de sector bij overnames. TRENDS OP DE OVERNAMEMARKT Ben olde Hartman stipte aan hoe de huidige overnamemarkt is veranderd. Opvallende trend: in twee generaties tijd is het aandeel familieoverdrachten afgenomen - onder andere doordat men vroeger meer en eerder kinderen kreeg, en tegenwoordig anders over leven en werk denkt. De aandacht voor een goede life workbalance is tegenwoordig ook een van de redenen voor een tweede trend: één op de drie ondernemers - veel rond de 50 of jonger – denkt erover om te stoppen. Andere redenen voor dat stoppen: lastige opdrachtgevers, het vinden en vasthouden van personeel en de complexe regelgeving. Tegelijkertijd leeft de helft van de ondernemers met het hoofd volledig in het heden. Twee op de drie ondernemers start te laat met het verkooptraject. Olde Hartman rekent voor dat traject een gemiddelde looptijd van vijf jaar. VERKOOPGEREED MAKEN De basis van dat traject is een stappenplan, waarin het draait om het verkoopgereed maken, een profielbepaling (wat koop ik eigenlijk?), gevolgd door een selectiefase, kennismaking, onderhandelingen, bedrijfsonderzoek en de afronding richting koop/ verkoop. Ben olde Hartman: "Bij dat verkoopgereed maken draait het onder meer om het kiezen van de optimale juridischfiscale structuur, een gedegen en correcte jaarrekening van een professionele accountant, maar ook om het aanbieden van je bedrijf in een goede conditie – van een 'lik verf' aan de gevel tot het wagenpark voor de deur. Zorg voor een goede waardeanalyse die inzicht geeft of de waarde verhoogd kan worden. En: maak het bedrijf minder afhankelijk van uzelf – dat is best lastig, maar denk er eens over na." KLIKT HET, PAST HET? Aan de andere kant van het spectrum – bij koop – draait het om de profielbepaling: wat voor vorm krijgt de koop (overname, fusie, AFNL-NEXT GENERATION WORKSHOP De do's en don'ts van de bedrijfsovername Tekst: Hans Fuchs - Foto's: Kees Stuip Ooit komt die dag: je verkoopt je bouwbedrijf, of je neemt een bouwbedrijf over, al dan niet binnen de eigen familie. Onlangs organiseerde AFNL-Next generation in samenwerking met Olde Hartman Advies een workshop voor ondernemers over bedrijfsovername. Op het AFNL-kantoor in Veenendaal besprak adviseur Ben olde Hartman alle ins en outs. Voor de 25 aanwezigen – de meesten jong – stak Ben Olde Hartman van wal met een welgemeend advies: gebruik niet de KWW management techniek. Kiekn wat wördt (KWW) – we zien wel hoe het loopt, het is niet de beste strategie voor de overname van een bedrijf, aldus Olde Hartman: “Een bedrijfsovername moet in één keer goed, je kan het niet nog een keer doen.” Om dat te onderstrepen, liet Ben Olde Hartman aan het einde van zijn presentatie een foto zien van een groene oase in de woestijn: “Begin op tijd, want morgen zit je ineens in de OASE: Overlijden Arbeidsongeschikt Stoppen Echtscheiding. Maak uw bedrijf verkoopgereed: fiscaal, juridisch en qua organisatie, regel het bedrijfsprofiel en neem een besluit over het concept voor de waardebepaling.” Ben olde Hartman van Olde Hartman Advies: “Maak het bedrijf minder afhankelijk van uzelf – dat is best lastig, maar denk er eens over na." Kees van de Graaf van Baggerbedrijf De Boer – Dutch Dredging: “Zorg dat je de familiewaarden helder krijgt.” 20 BOUWBELANG | NUMMER 4 - 2023
www.bouwbelang.comRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=